Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın son birkaç yıldır anlamlı günlere denk gelen konserlerinde öz-biçim ilişkisini gözetmesi, en azından Kadınlar Günü'nde sahneye erkek şef ve solistle çıkmaması gerektiği yolundaki görüşleri dikkate almış olması memnuniyet verici.
8 Mart 2018 akşamı da, Dünya Emekçi Kadınlar Günü'ne rastlayan konserin şefi, solisti, korosu, ve vokalleri kadınlardan oluşuyordu. Şef kürsüsünde Avrupa'nın tanınmış kadın şef ve şeflik öğreticilerinden Vesna Souc Trikoviç yer alıyordu. Daha önce bir kez ÇukurovaDSO'ya gelmiş olan Sırp şef Vesna Souc, ilk kez Ankara'daydı ve öteki kadın şeflerin çoğunun aksine pantolon-ceket takım yerine, kadın gibi uzun siyah bir elbiseyle sahneye çıktı. Souc'un geçtiğimiz salı günü Anıtkabir'i de ziyaret ettiğini belirtmeliyim.
Solist ise son dönem Avrupa'nın yükselen yıldız kemancısı, Adana doğumlu, Mersin'de büyüyüp Avrupa'ya çıkan, kazandığı yarışmalarla yükselerek ön önemli keman yarışmalarından biri olan 15. Wieniawski Yarışması'nda zirveye tırmanan Veriko Çumburidze'ydi (d.1996).
Veriko'nun gelişimine özellikle Mersin döneminde yakından tanıklık ettim, annesi iyi pedagog Lili Çumburidze'nin kanatları altında nasıl hızla ilerlediğini ulusal yarışmalarda gözledim. O şimdi bir yandan ilerlemesini sürdürürken, diğer yandan hem solo, hem oda müziği olarak uluslararası kariyer yapmaya başladı.
Veriko, Beethoven'in bu alandaki tek verimi olan Re Majör Keman Konçertosu'nu görkemli bir etkinlikle seslendirdi. Alman Müzikseverler Vakfı tarafından tahsis edilmiş 1756 Guadagnini kemanın hakkını, virtüoz pasajlarda ve kadanslarda verdi. Özellikle hafif çalınması gereken yerleri duyarlılıkla seslendirdi. Kadanslar demişken, Veriko'nun çaldığı kadansları “alışılmışın dışında” olduğu için biraz yadırgadım. Beethoven, keman konçertosu için kadans yazmamıştır. Bizim bugüne kadar dinlediğimiz Leopold Auer, Joseph Joachim ve genellikle Fritz Kreisler'in kadanslarıdır. Veriko ise virtüoz özellikleri daha yüksek, içinde kısmen Paganini teknikleriyle birlikte daha agresif yaklaşımlar da barındıran kadanslar çaldı. İlk kez dinlediğim bu kadanslar, Henry Vieuxtemps'inkiler olabilir. Beethoven keman konçertosu için yazılmış çok sayıda kadans var ama pek tercih edilmiyorlar. Örneğin, Eugene Ysaye, Camille Saint-Saens, Ferdinand David, Louis Spohr, Jakob Dont ve Henryk Wieniawski'nin kadansları da var.
Veriko, bugüne kadar çok az tanık olduğum bir beğeni aldı, hem dinleyiciden, hem orkestradan. Özellikle orkestranın bir kemancıya bu denli tezahürat gösterdiğini pek anımsamıyorum. Veriko'yu içtenlikle kutluyor, “darısı kızkardeşi Sofiko'nun başına” diyorum.
BİR YAZ GECESİ RÜYASI
Konserin ikinci yarısında ise Felix Mendelssohn'un “Bir Yaz Gecesi Rüyası” sahne müziğinden bir seçki yer alıyordu. Mendelssohn'un Şekspir'in aynı adlı komedisinden esinlerek önce bir uvertür olarak yazdığı, sonra sahne müziğine geliştirdiği eserin Düğün Marşı olarak kullanılan bölümü pek ünlüdür.
Eserin hiç yabancısı değilim çünkü, bu öyküye Mehmet Balkan'ın isteğiyle “Güncel Bir Sahne Masalı” altbaşlığıyla güncel ve bazı bölümleri tümüyle özgün bir libretto-metin yazmıştım. ndrzej Barlogg A'un müzik düzenlemesi ve Mehmet Balkan'ın koreografisiyle 2010'da İzmirDOB, 2012'de AntalyaDOB tarafından sahnelenmiş, hayli başarı kazanmıştı.
CSO'da ise eseri, AnkaraDOB'un rejisörlerinden Figen Ayhan Karakelle'nin metin düzenlemesi ve anlatıcıları orkestranın iki köşesine yerleştirmesiyle dinledik. Anlatıcılar Olcay Kavuzlu ile Deniz Gökçe Oyman, Figen Ayhan'ın uygun gördüğü pelerin, taç, başlık gibi aksesuarlarla metni iki köşede oynayarak okurken, eserde Çiğdem Aytepe'nin hazırladığı Saygun Filarmoni Korosu da kadınlar korosu biçimiyle yer aldı.
Şan solistleri ise uluslararası alanda etkinliklerini sürdüren soprano Simge Büyükedes ile mezzo-soprano Asude Karayavuz'du.
Vesna Souc, koro ve opera alanında deneyimli bir şef olarak metin okumaları ve müziklerin kesintisiz akımını sağladı.
Ancak konuyu bilmeyen ve el broşüründe yer alan rahmetli Ayhan Erman'ın kısa notunu okumayan ya da okuyanlar, konuyu izlemekte zorlandılar ve eser uzun olduğu için biraz sıkıldılar. Neyse ki, ilk eserde elindeki tek gülün sarılı olduğu kalaylı kağıdı tam da en “piano/hafif” bölümlerde gıcırdatadak keyfimizi kaçıran hanımefendi, ikinci bölüme kalmayıp gitmişti!
PROGRAM BÖYLE Mİ OLMALIYDI?
Bana sorarsanız, CSO konserin programını ayarlarken birarada olmaması gereken iki eseri aynı konsere koymuş, âdeta” tüm kadın sanatçıları tek konserde değerlendirmişti. İki eser özellikleri bakımından üst üste olmamalıydı. Beethoven Keman Konçertosu'ndan sonra bu sahne müziği değil, bir Beethoven ya da Brahms Senfoni yakışırdı. Bir Yaz Gecesi Rüyası gibi bir sahne müziği ise, tek başına bir konser konusu olmalıydı. Tıpkı Beethoven 9. Senfoni ya da Orff Carmina Burana'da yapıldığı gibi...Bir konser süresi ara dahil en fazla iki saattir, ikibuçuk saat değil. Eğer “dinleyici ödediği paranın hakkını alsın” mantığı yürütülüyorsa Avrupa'da en az 60 avro olan bilet fiyatının bizde 20.-TL yani 4 avro olduğunu hatırlatalım.
Bir eleştiri de Simge Büyükedes'in özgeçmişinde yer alan ifadeye. Aldığı ödüller bölümünde deniliyor ki:
-2014-Andante Donizetti Ödülleri- Yılın En İyi Bayan Opera Yorumcusu Ödülü...
Üstelik Dünya Kadınlar Günü'nde yer alan özgeçmişte “bayan” nitelendirmesinin işi ne? Bayan, zarf üzerinde ve hitaplarda kullanılan, Mr.-Mrs. ya da Mösyö-Madam'ın yerini tutan bir deyimdir, cinsiyet belirlemez. Cinsiyet belirleyen, kadın ve erkek sözcükleridir. “Bayan” ise müzik terminolojisinde butonlu Rus akordiyonuna verilen addır! Ancak bazı siyasetçiler ve halk kesimleri tarafından “galat” olarak kadın yerine kullanılmakta, kullanıldıkça da maalesef yerleşmektedir.
Eğer, özgeçmiş sanatçıdan böyle geldi ise, CSO redaktörünün bunu düzeltmesi gerekirdi. Türkçe konusunda da mümkün olduğunca örnek olmalıyız.
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
9 Mart 2018