20
Gerçek Brezilya Ruhunu Oluşturan Besteci
Ernesto Nazareth (1863-1934)
Ulusalcı müziğin bir diğer ustası da Brezilya piyano sanatının popüler alandaki tarihsel gelişiminde büyük rol oynayan Ernesto Nazareth’dir. Klasik tekniğe dayanan parlak bir popüler müzik kültürünün yaratıcısı olan, Rio de Janeiro doğumlu Nazareth, bütün yaşamını piyano sanatına adamış, Villa-Lobos’un “Gerçek Brezilya ruhunu oluşturan” bir besteci olarak tanımladığı bir sanatçıdır.
Nazareth’in ilk müzik öğretmeni annesidir. Daha sonra amatör bir piyanist olan Eduardo Madeira’dan ders almış, kendini sürekli geliştirme çabası içinde olmuştur. Nazareth’in 14 yaşında bestelediği Você bem sabe (Sen iyi biliyorsun) adlı polkası, aynı yıl yeni müzik akımlarına meraklı Portekizli bir piyanist olan Arthur Napoleão’nun sahibi olduğu yayınevi tarafından basılır. Bir süre Amerikalı piyanist ve besteci Charles Lucien Lambert ile çalışmalarını sürdüren, ancak sürekli bir eğitim çizgisine sahip olmayan Nazareth için kendi kendini yetiştirdi ifadesini kullanmak yanlış olmaz.
Eserlerinde, özellikle valslerinde en sevdiği besteci olan ve üzerinde sürekli çalıştığı Chopin’in etkisi hissedilir. Ancak bu etki Rio de Janeiro’ya özgü bir dans olan ve özellikle yaşam sevgisi ve mutluluk duygusunu yansıtan Carioca’nın önüne geçememiştir. Müzik tarihçileri, Ernesto Nazareth’den önce hiç kimsenin Carioca’nın ezgilerindeki kıvrak ve ateşli karakteri böylesine gerçekçi bir şekilde ifade edemediği konusunda birleşmektedirler.
Maxixe Dansçıları
Ernesto Nazareth, içinde karakteristik Afrika senkoplarını barın-dıran Lundu elementleri, Arjantin Tango’su, Küba Habanera ritimleri ve polka havası ile ortaya çıkan Maxixe dansını Carioca karakteri ile yorumlamış, Brezilya Tangosu adını verdiği bu ezgiler, Nazareth ismi ile adeta özdeşleşmiştir.
Bestecinin piyano müziğinde her zaman kimliğini belli eden renkler, ifadeler, oyunlar bulunmaktadır. Apanhei-te cavaquinho (Ben seni yakaladım Cavaquinho) adlı eserinde, gitara benzeyen dört telli yerel bir çalgı olan cavaquinho’nun eşlik ettiği flütü canlandırmaktadır. Piyano partisinde sağ el flüt ezgilerini, sol el ise cavaquinho’nun karakterini taklit etmek suretiyle iki çalgının Choro1 tarzında, bir çeşit düellosunu yansıt-maktadır.
Brasílio Itiberê da Cunha, Ernesto Nazareth’in sanatını konu alan bir makalesinde “Folklorun bütün ritmik çeşitliliğini kullanarak halk müziğinin otantiğini ele alan Ernesto Nazareth, entelektüel müzikte ulusal kimliğini göstermeyi başarmıştır.” diye yazmaktadır.2
Apanhei-te cavaquino! Eserinin ilk sayfası
1922 yılında Ernesto Nazareth’ın ulaştığı profesyonel düzey artık inkâr edilemez bir noktaya geldiğinde, Ulusal Müzik Enstitüsü’nde bir konser vermek üzere Brezilyalı besteci Luciano Gallet‘in tarafından davet edilir. Nazareth’in konser programında kendi besteleri olan Brejeiro, Nenê, Bambino ve Turuna adlı tangoları da yer alır. Luciano Gallet’in bu girişimi, popüler müziği şehrin alt tabakasına ait gören enstitünün profesörleri tarafından protesto ile karşılanır. Protestolar öyle sert olur ki enstitüye polis müdahalesi gerekir.
1924 yılında Ernesto Nazareth Rio de Janeiro’nun en ünlü sinema salonu olan Odeon’un fuayesinde, film öncesi seyircileri müzikle ağırla-yan bir piyanist olarak çalışmaya başlar. Ancak Nazareth’in performansı öyle büyük bir yankı uyandırır ki seyirciler özellikle Nazareth’i dinlemek için sinemaya akın ederler. Tıpkı geçmişte çellist Heitor Villa-Lobos da içinde bulunduğu, Maestro Andreotti’nin orkestrasını dinlemek için gel-dikleri gibi.
Ernesto Nazareth’in piyano için yazdığı eserler arasında Ameno resedá, Você bem sabe, Não caio noutra (Polkalar); Janota, Sustenta a nota (Choro); Turbilhão de beijos, Confidências, Celestial (Valsler); Fon-fon, Batuque, Duvidoso, Odeon (Tangolar) en ünlüleri olarak sayılabilir.
Birçok piyanist Ernesto Nazareth’in eserlerini repertuvarına almış ve konserlerinde seslendirmiştir. Arthur Moreira Lima bu besteleri yalnız repertuvarına almakla kalmamış, stüdyo kayıtlarını da yaparak CD halinde yayınlamıştır. Heitor Villa-Lobos’ta dahi onun etkilerini görmek, Ernesto Nazareth’in Brezilya ulusal müziğinin gelişimindeki yerini açık-lamaya yeter.
1Brezilya’daki şehir/sokak orkestraları olan Choro’larda belirlenmiş bir çalgı yapısı yoktu. Toplulukta flüt, klarnet, saksofon, mandolin ve cavaquinho olabilirdi. Bu orkestrada her şey doğaçlama üzerine kurulmuştu. Orkestradaki müzisyenlerin bireysel yetenekleri ile ön plana çıktığı bu gruplarda sonuç olarak ortaya karmaşık bir polifoni çıkardı.
2Cunha, B.I., Ernesto Nazareth na música brasileira, Boletim Latino Americano de Música, Vol. 6, I. Instituto Interamericano de musicologia, Rio de Janeiro, 1946, s. 315.