Eskilerde bayram sabahları radyoyu açtığımızda sıklıkla duyduğumuz anonslardan biriydi: “Şimdi Mustafa Kandıralı ve arkadaşlarından oyun havaları dinleyeceksiniz.”
Mustafa Kandıralı (d. 1930) kıvrak oyun havalarında, Balkan müziklerinde, makamsal geçiş taksimlerinde tam bir virtüoz idi. Amerika turnesi bile yapmış, Luis Armstrong'la çalmıştı. Klarnet denilince önce akla geleneksel makamsal müzik ve oyun havaları gelirdi. Günümüzde Hüsnü Şenlendirici, Serkan Çağrı gibi virtüozlar “piyasa”da, Kandıralı'nın izinden işin pop boyutunu genişleterek gidiyorlar.
Oysa, işin geçmişi 1750'lere kadar dayanan bir klasik müzik boyutu var. Genellikle başta abanoz olmak üzere sert ağaçlardan yapılan klarnetin, ağızlık bölümünde titreşimi sağlayan bir kamış vardır. Bu anlamda obua ile kardeş gibidir. Çeşitli çalıcıları tarafından perde mekanizması geliştirilerek günümüze değişik tonalitelerde bir aile olarak gelen klarnet, orkestraların tahta üflemeli çalgılar topluluğu içinde yer alır. Bu alanda, Hayrullah Duygu, Aykut Doğansoy, İstemihan Taviloğlu, Bülent Civelek, Ekrem Öztan gibi isimler ilk anda akla gelir. Günümüzde onların izinden giden Ayşegül Kirmanoğlu, Ferhat Göksel, Gültekin Ulutaş, Orçun Civelek, Yağızcan Keskin gibi isimler ilk anda akla geliyor. Almanya'da klasikten modern topluluklara kadar aranan klarnetçimiz Merve Kazokoğlu, Hollanda'da Türk bestecilerinin klarnet eserlerini yaptığı albümlerle arşivlere kazandıran Emirhan Tuğa bu alanda seçkin isimler.
Klarnet ve klarnetçilerle ilgili küçük bir tablo çizmemin nedeni, 31 Ocak 2020 akşamı Alessandro Cedrone yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde, orkestranın grup şef yardımcısı Orçun Civelek'i (d. 1979), bu enstrümana 18. YY'da büyük ilgi duyarak eserler yazmış Carl Maria von Weber'in (1786-1827) Mi bemol majör 2. Klarnet Konçertosu'nda dinlememiz. Orçun Civelek, bu sezon Hacettepe Senfoni Orkestrası ile Türkiye'de yazılan ilk klarnet konçertosu olan İstemihan Taviloğlu'nun eserini 8 Ocak'ta icra ettikten üç hafta sonra, bu kez mensubu bulunduğu CSO'nun sahnesinde solist olarak yer aldı. Özellikle ağır tempoda bir romans olan ikinci bölümü çok beğenilen Weber konçertoda Civelek başarılı bir seslendirmeye imza attı. Weber, virtüoz buluşlarla dolu bu eseri, zamanın Bavyera Kralı'nın siparişi üzerine iki hafta gibi kısa bir sürede yazmıştı.
Civelek yoğun alkışlar karşısında birkaç kez selam için sahneye döndü ve Luis Casal'ın “yeni müzik” ögeleri de içeren çağdaş bir sınav parçasını seslendirdi.
Orkestraların hep keman ve piyano solistleri ağırlıklı program hazırladıklarını görüyoruz. Diğer çalgıların solistleri bazen serpiştiriliyor, bazen tamamen atlanıyor. CSO'nun solo klarnet eserlerini programına alması takdire değer. Bununla birlikte özellikle yurtdışında yaşayan iyi solistlerimizi de dikkate almalı. Örneğin Merve Kazokoğlu'nun beş yıl önce DVD'li başvurusuna yanıt dahi alamadığını biliyorum.
Konserin giriş parçası gene aynı bestecinin Der Freischütz operasının uvertürü olacaktı, ancak bunun “teknik nedenlerle” Mozart'ın Don Giovanni operası uvertürüyle değiştirildiğine dair bir not gördük el broşüründe... Teknik nedenin ne olabileceğini düşündüm. Freischütz'ün enstrüman listesinde 3 tane trombon yer alır, Don Giovanni'de ise trombon yoktur. CSO'nun aylardır “eli kulağında” denilen 33 kadrosu 2020'nin Ocak ayı tamamlanmasına karşın, hala gelmedi. CSO da kendisine 4/B uygulamasıyla misafir sanatçılarla 11 ay 28 günlük sözleşme hakkı tanıyan son karardan “kadrolarımız gelecek, sınav açacağız” diye yararlanma yoluna gitmedi, kimseyle sözleşme imzalamadı. Tromboncu bulamayınca da eser değiştirmeyi tercih etti. Bu sadece bir tahmindir.
Antonio Pirolli'den sonra ülkemizde gelişerek uluslararası alana çıkan ikinci İtalyan olan Alessandro Cedrone, Don Giovanni uvertürünü bir opera şefi olarak bellekten yönetti. Konserin ikinci yarısındaki Beethoven 4. Senfoni'yi partitür kullanarak ama kendisi de büyük keyif aldığını belli ederek yönetti. Orkestra, adına yaraşır bir etkinlik gösterdi. Cedrone 13 yıllık Türkiye çalışmasından sonra, bir süredir Romanya'nın ikinci büyük kenti olan Iaşi (Yaş) Devlet Operası'nın genel müzik yönetmeni.
6-7 Şubat konserlerinde CSO haftada iki konser düzenine dönüyor. Beethoven-250'de bu kez “Ta-Ta-Taaam” sırada...
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
1 Şubat 2020, Ankara