Nâzım Hikmet Türk ve dünya şiirinin büyük ozanlarındandır. Nâzım Hikmet’i yaraşır biçimde anmalıyız; onun değerini yeni kuşaklara anlatmalıyız. Nâzım Hikmet’le ilgili pek çok yapıt yazıldı. Gelecekte de yazılacak. Nâzım Hikmet’in eşsiz şiirinin, başarısının dayandığı kaynakların, gerçeklerin, yine özgün, insancı, yurtsever, dilsever, bağımsız, gerçek aydın kişiliğinin anlatılması, açıklanması, işlenmesi güzelduyusal, tarihsel ders niteliğindedir. Alabildiğine öğreticidir. Örnek alınasıdır.
Türkçedeki Nâzım Hikmet toplamına, değerli Nâzım Hikmet uzmanı, Yazar Aslan Kavlak’ın özenli dil içi aktarımıyla (çevirisiyle) görkemli bir yapıt daha eklendi: Usta Yazar Aqşin Babayev’in Nâzım ve Azerbaycan adlı kitabı. (Aqşin Babayev, “Nâzım ve Azerbaycan”, Çev.: Aslan Kavlak, Zeus Yayınları, 2012).
Nâzım ve Azerbaycan’ın Türkçe Nâzım Hikmet yaşamöyküsü kitaplarının önemli bir eksiğini giderdiği, değerli belgesel katkı sağladığı söylenebilir. Aqşin Babayev, Nâzım Hikmet’le dost olmuş, tezini Nâzım’la görüşerek yazmış, yıllar sonra Türkiye’de de (İskenderun, İstanbul) yaşamış, çalışmış; sözünü sakınmayan, dürüst bir yazardır, bilim adamıdır. Diğer deyimle ilk kaynaklardandır. Nâzım ve Azerbaycan’ın satırlarından da hemen anlaşıldığı gibi içtenlik insanıdır. Coşkulu dostluk duyguları içinde yazmış Nâzım ve Azerbaycan’ı. Yapıt, Nâzım Hikmet’in yaratılarına ilişkin ayrıntılı bilimsel çözümlemelerle birlikte geniş ölçüde doğrudan tanıklıklara, özgün fotoğraflara dayandığından belgesel niteliktedir. Olağanüstü güzel bir dille, anlatımla yazılmış kaynak bir kitap Nâzım ve Azerbaycan.
Prof. Dr. Aqşin Babayev, gazeteci, yazar, ozan, çevirmen, senarist, oyun yazarıdır. 23 Kasım 1936 tarihinde Bakü’de doğan Aqşin Babayev Azerbaycan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesinde okudu, aynı üniversitenin Şarkçılık Fakültesi ile İncesanat Fakültesinde dersler izledi. Şarkçılık Fakültesindeki doktora tezinin konu başlığı “Nâzım Hikmet’in Tiyatrosu”dur. 32 yıl Azerbaycan Radyosunda çalıştı. Azerbaycan’a giden Türk aydınlarıyla, yazarlarıyla söyleşiler yaptı, yayımladı. Nâzım ve Azerbaycan ayrıntılı bir bilgi kaynağı aynı zamanda. Aqşin Babayev’in tez çalışması için destek istemek üzere Nâzım Hikmet’le tanışmasında Ekber Babayev’in yardımı oluyor (Ekber Babayev ile dostlar ama akraba değiller). Nâzım Hikmet’in dost canlısı olmasının da etkisiyle yakınlıkları güçlenir, gelişir. Sıklıkla, uzun uzun söyleşirler. Zekeriya Sertel ile Sabiha Sertel de Azerbaycan’dadır. Aqşin Babayev onlarla da tanışıktır. Bir noktadan sonra deyim yerindeyse tezin kabul edilip yayımlanmasından sonra da yaşamının her anında Nâzım Hikmet’i yazmayı, yaşamayı sürdürür. Onunla dostluğunun etkisi bu değin, güçlüdür, derindir. Nâzım ve Azerbaycan’da Nâzım Hikmet’in sanatının, giderek kişiliği ve yaşamının değinilmeyen bir özelliği yok gibidir. Onun sanatının Azerbaycan sanatına, şiirine etkisi büyük olmuştur. Bu etki Nâzım’ın yaşamını yitirmesinden sonra da sürer kuşkusuz. Bu bağlamda yapıtta Nâzım’ın dostu diğer Azerbaycanlı aydınların, sanatçıların tanıklıkları da anlatılıyor. Nazım’ın tinsel kızı Yontucu Münevver Hanım, Resul Rıza, Süleyman Rüstem, Mikayıl Refili, Samet Vurgun… Nâzım ve Azerbaycan’da birçok başat konuya değinilmiş: Nâzım ve sinema, Nâzım ve Aziz Nesin, Altay Memmedov’un yazdıklarından, Nâzım ve Orhan Kemal, Nâzım ve A. Kadir, Nâzım ve Asım Bezirci, Kemal Sülker’in kaleminden, Nâzım’ın yurt özlemi, onun yaratıcılığı yönünden Azerbaycan Türkologları, müziği, Nâzım’ın söylevleri, masalları, düzyazıları, mektupları, kayıtlardan ilk kaynak çözümlemelerinden yansıyan konuşmaları…
Aqşin Babayev’in dostlarından olan ve Nâzım ve Azerbaycan’ın bir bölümünde sıcaklıkla andığı, yapıtın çevirmeni Yazar Aslan Kavlak, özgün belgesel inceleme yapıtı Bakü’ye Gidiyorum Ay Balam’da Nâzım Hikmet’in Azerbaycan yıllarını ve etkisini hiçbir yerde yayımlanmamış belgelerle açıklamıştı. Dolayısıyla Nâzım ve Azerbaycan’ı Kavlak’ın çevirmesi okur yönünden ayrıca bir şans. Kavlak’ı yürekten kutluyorum. Bu emekle yaratılan; büyük ozanımızın az bilinen Azerbaycan ilişkilerinin incelenmesi yönünde Türk ekinine büyük katkıdır.
Yer yer gözyaşıyla okunan kaç yaşamöyküsü kitabı sayılabilir ki…