İstanbul Devlet Opera ve Balesi, Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası Sahnesi’nde Murat Göksu tarafından sahneye konulan J. Offenbach'ın “GÜZEL HELEN” operetinin Türkiye prömiyerini yaptı. Serdar Yalçın’ın orkestra şefi olarak görev yaptığı eserde, koro şefliğini Paolo Villa, dekor tasarımını Zeki Sarayoğlu, kostüm tasarımını Serdar Başbuğ, ışık tasarımını ise Ahmet Defne üstlendi.
İlk kez 17 Aralık 1864’te Paris’teki Theatre des Varietes’de sahnelenen operet, Truva Savaşı’na neden olan Truva Kralı’nın oğlu Paris ile Isparta Kraliçesi ve Menelaos’un eşi Helen’in, kaçış hikayesini gülünçlü ve eğlendirici bir şekilde ele alıyor.
Eserde, " Pâris " rolünü tenor Caner Akın, Hélène'i soprano Hande Soner Ürben, Menelaos'u tenor Çağrı Köktekin, Agamemnon'u bariton Kevork Tavityan, Calchas'ı bas Ufuk Karakoç, Oreste'yi mezzosoprano Deniz Erdoğan Likos, Achille'i tenor Serkan Bodur, Bacchis'i Banu Ergün, iki fahişe rolünde Leaena'yi Zeynep Halvaşi, Parthenis'i Betül Görgülü canlandırdı.
Eser, Isparta Kraliçesi ve Menelaos'un eşi Helen'in, Truva Kralı'nın oğlu Paris ile kaçış hikayesini gülünç bir şekilde ele alıyor. Truva Kralı Priamos'un oğlu Pâris, elinde bir mektupla Isparta'ya gelir; bu mektubu tanrıça Venüs, Jüpiter tapınak başrahibi Calchas'a göndermiştir. Venüs mektubunda başrahibe emir vererek, Juno, Minerva ve kendisi arasında düzenlenen bir güzellik yarışmasında kendisini en güzel tanrıça seçen Paris'e mükafat olarak söz verdiği üzere, Hélène'in Pâris'e âşık olmasını sağlamasını istemektedir. Pâris, bir çoban kılığına bürünerek katıldığı eski bir mitolojik Yunan kralları konulu gülünç bir bulmaca yarışmasını kazanır. Ardından gerçek kimliğini açıklar. Herkes Pâris'in Venüs'e ödül olarak bir elma verdiğinden haberdardır. Hélène bu elmalı adamı kendine gönderenin "meşum kader" olduğunu anlar. Pâris, Ménélas tarafından bir şölene davet edilir. Calchas'a yüksek bahşiş vererek Philocôme'un gök gürültüsü yaratan gongunu çalmasını ve Ménélas'ın ivedilikle Girit'e gitmesi konusunda kehanette bulunmasını sağlar. Güya dürüst bir başrahip olan Calchas'ın kumar oynarken hile yapan bir kişi olduğu ortaya konulup Yunan saraylılarının hayatlarının ve davranışlarının bir parodisi yapılır. Pâris bir gece vakti gizlice Hélène'e gelir. İkisi birbirinin kollarındayken, hiç beklenmedik bir şekilde Ménélas gelir. Hélène tüm bu olanlardan kocasını sorumlu tutar. Hélène'e göre iyi bir koca ne zaman karısının yanına geleceğini ne zaman uzak duracağını bilmelidir. Pâris, Ménélas "a bir skandal çıkarmaması ve çıkarırsa herkesin zarar göreceğini söyler. Ménélas bunları dinlemez ve kralların hepsini bu odaya çağırır. Hepsi Pâris'i itham ederler ve geldiği yere dönmesini isterler. Pâris oradan eli boş ayrılır ama geri döneceğine ve başladığı bu işi bir dahaki sefere başarıyla tamamlayacağına ant içer. Krallar ve maiyetlerindekiler yaz mevsimi için bir sahil kasabasına yerleşmişlerdir. Bir Venüs tapınağı rahibi gemi ile gelir ve kendisine Hélène'i Kitara Adası'na götürme görevi verildiğini söyler. Orada Hélène "in, yaptıklarına karşılık ceza olarak 1000 tane beyaz sığır kurban etmesi gerekmektedir. Ménélas da rahibin bu isteğini büyük bir memnuniyetle kabul eder ve karısına emri yerine getirmesini söyler. Başta bu görevi yerine getirmeyeceğini haykıran Hélène, bu rahibin, kılık değiştirmiş olan Pâris olduğunu anlayınca onunla gemiye biner ve birlikte yelken açıp oradan ayrılırlar. Oyuna getirildiğini anlayan Ménélas savaş emrini verir.
Güzel Helen (La Belle Hélène) opereti Jacques Offenbach’ın, tek operası olan Hoffmann’ın Masalları dışında bestelediği operetlerden biri. Operetten ziyade tiyatro özellikleri taşıyor. Bu yüzden, İDOB yönetimince Türkçe oynanmasına karar verilmişti. Işık Noyan’nın, orijinalinden güzel bir çevirisi ile Türkçeleştirilen operet, prozodi kurallarına göre çevrilmiş olduğu için, önceki yıllarda yapılan bazı hatalı diyebileceğimiz çevirilerden çok daha başarılı. Orkestra şefi deneyimli Serdar Yalçın’ın iyi yönetimi ile solistlere gelince, Hélène rolündeki soprano Hande Soner Ürben rolünü başarılı bir şekilde oynadı. Diğer taraftan, Menelaos'u oynayan tenor Çağrı Köktekin sarhoş taklitlerinde çok başarılı ydı. Agamemnon'nun başarılı oyuncusu bariton Kevork Tavityan, Calchas'ı oynayan bas Ufuk Karakoç, ile erkek karakteri Oreste'de mezzosoprano Deniz Erdoğan Likos, hem şan, hem de teatral olarak iyi bir oyun çıkardılar. Bacchis'i oynayan Banu Ergün de s sevimli mimikleri ve tiyatro sanatçılarını aratmayan sahne uyumu ile oyunun başarılı sanatçıları arasındaydı.
Sonuç olarak, aslı üç perde olan bu operet, iki perde olarak rejisör Murat Göksu tarafından düzenlenmiş, Zeki Sarayoğlu’nun başarılı modern dekor, Serdar Başbuğ’un son derece başarılı kostümleri ile yılların deneyimli ışık tasarımcısı Ahmet Defne’nin de, modern bir Hélène için dekor ve kostüm tasarımını ışıkla destekleyerek öne çıkarması alkışlanacak gelişmelerdi. Asıl olumlu gelişme, eserin dilinin orijinalinden Işık Noyan’ın yaptığı çeviri, hassas çalışması ile prozodiye uygun düzenlemeleriydi. Eski tarihlerde başka eserlerde izlediğim ve çok uygun olmayan çeviriler yüzünden sanatçıların, şarkıları söylerken zorlandıklarını düşündükçe, bu kez korktuğum başıma gelmedi diyebilirim. Hem çeviri, hem de prozodi uyumluluklarını sağlanması övgüyü hak ediyor.
İki saati biraz aşkın bir süre içinde neşeli anlar yaşamak isterseniz bu oyun tam size göre.
İSMAİL HAKKI AKSU