Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ’ın kaleme aldığı, “Beyinde Estetik ve Sanat Hareleri-Nöroestetiğe ve Nörosanata Giriş” adlı kitap okurlarıyla buluştu. Geçtiğimiz ay yayımlanan bu eser şimdiden beyin bilimleriyle ve sanatla uğraşan veya bu iki konuya ilgi duyanların dikkatini çekmeye başlamış durumda.
Nöroloji (Beyin ve sinir sistemi) uzmanı Prof. Dr. Tanrıdağ daha önce yayımlanan “Edebiyatta Beyin Hareleri” (Boyut Yayınları, 2018, https://www.sanattanyansimalar.com/romanlar-yoluyla-beyni-ogrenmek/4218/ ) ve “Beynin Yeryüzü Suretleri- Günümüzde Beyin İmgesinin Toplumsal Bilince Yansımaları” (Boyut Yayınları, 2021) adlı beyin ve sanat konulu kitap dizisine yeni bir hare katmış durumda.
Çevreyi ilk adımda algılayan görme, işitme, dokunma, koklama ve tatma duyu organları olsa da yorumlama beyinin işlevidir. Beyin, duyu organlarından gelen verileri önce belleğinde arar, ardından veriler hakkında yorum yapar, bir karar verir ve yorumu ile deneyimini tekrar belleğe kaydeder. Veriler hakkında yorum yapma işlevi örneğin estetik bulup bulmama yani hoşlanıp hoşlanmama şeklinde olabilir. Sanatçının beyni ise sanat eseri yaratıp yaratmamaya, hissettiklerini yaratıma dönüştürecekse nasıl yapacağına karar verir; nasıl bir resim, roman, şiir veya beste olacağı gibi. Geliştirilen yüksek teknolojili beyin inceleme yöntemleri sayesinde günümüzde estetik algı ve sanat yeteneği konusunda oldukça ayrıntılı bilgiler edinilebilmektedir. Ancak bu bilimsel verilerin konunun uzmanı olmayan kişiler tarafından da anlaşılabilir şekilde yazımı ve aktarımı ayrı bir yetenek gerektirir. İşte bu yüzden Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ’ın nörobilim alanındaki bilgi ve deneyimiyle kendi felsefi bakış açısını harmanladığı bu nöroestetik içerikli kitap dilimizde yayınlanmış öncü, orijinal ve değerli bir eserdir.
Kitap “Estetik ve sanat kavramları”, “Estetik duyumsama”, “Hisler ve duygular”, “Estetik duyumsamanın farklı anlamları”, “Hisler-duygular ve estetik algılamadaki rolleri” başlıklı bölümlerle başlıyor. Genel bilgiler içeren bu girişi “Tarihte ve günümüzde görsel algı kavramları ve nöroestetiğin prensipleri” izliyor. Ardından “Vitruvius felsefesine göre estetik”, “Gestalt kuramına göre görsel algı ve estetik”, ayrıca nöroestetik başlığını ilk kez gündeme getiren “Prof. Semir Zeki’nin görsel beyin kanunları” ve nörobilimci “Prof. V. S. Ramachandran’ın nöroestetik prensipleri” başlıklı konular geliyor. Farklı algı biçimleri, özellikle de sanatçıların yaratım sürecinde beyin dinamiklerini Wall Whitman, George Eliot, Marcel Proust, Paul Cezanne ve benzeri sanatçıların eserlerinden örneklerle açıklıyor.
Daha sonraki bölümlerde William Utermohlen, Willem de Kooning, Iris Murdoch, Fyodor Dostoyevski ve benzerleri gibi beyin hastalığından muzdarip olan sanatçıların eserlerinde hastalıklarının izlerini sürüyor. Özetle Prof. Dr. Tanrıdağ sanatçıları ve sanat ürünlerini beyinbilimci bakışıyla ele alıp açıklıyor.
Kitabın kaleme alınışındaki en önemli özelliği ise her bölümde sözü edilen konunun hem başka bilim, felsefe veya sanat tarihinden kaynaklarla, hem karmaşık olmayan beyin anatomi çizimleriyle ve hem de sanatçıların yaptıkları resimlerle bezeli oluşu. Bunca yoğun bilgiyi, görseli ve yorumu böylesine kolay anlaşılan, merakla okunan bir kitap haline getirebilmek başlı başına bir yetenek. Bu nedenlerden dolayı kitap için “Çarşıdan aldım bir tane, kapağını açtım bin tane” tanımlaması uygun düşer.
Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ’ın başka disiplinlerin de beyin harelerini örmeye devam edeceğine inancım tam. Umarım yazdığı bu değerli eserler başka dillere de çevrilir.
Pınar Aydın O’Dwyer
2 Ekim 2022, Ankara
Beyinde Estetik ve Sanat Hareleri-Nöroestetiğe ve Nörosanata Giriş
Üsküdar Üniversitesi Yayınları, 2022
232 sayfa, 16x24cm
Fiyatı: 214,50TL-236.50TL
