Köy yaşamını konu alan edebiyat akımının başlatıcısı, öğretmen-yazar Mahmut Makal, Ankara'da tedavi görmekte olduğu Hacettepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde 88 yaşında vefat etti. İlk kitabı “Bizim Köy” ile özdeşleşen Mahmut Makal'a ve kitabına bir şiirinde Bedri Rahmi Eyüboğlu şöyle atıfta bulunmuştu:
Herifçioğlu Sen Mişel'de koyvermiş sakalı
Neylesin bizim köyü, nitsin Mahmut Makal’ı
Çağdaş Sanatlar Vakfı ve SANATTAN YANSIMALAR olarak, oğlu, SBF öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Makal'a vetüm sevenlerine başsağlığı diliyoruz.
MAHMUT MAKAL KİMDİR?
1930'da Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Kasabası’nde doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü’ne girdi, edebiyat ve şiirle iylgilenmeye başladı. 1945’te “Türk’e Doğru” ve 1946’da “Köy Enstitüsü” dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi’ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. 1947’de İvriz Köy Enstitüsünü bitirdi ve 6 yıl köy öğretmenliği yaptı. 1950'de öğretmenlik yıllarındaki gözlemlerini aktardığı Bizim Köy yayınlandı ve büyük yankı yaptı. Köy Edebiyatı akımının başlangıcı olarak anılan bu kitap nedeni ile tutuklanıp bir süre cezaevinde tutuldu. 1953'te Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’ne girdi ve o yıllarda Fransa'da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi'nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu. Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri ileri sürülerek mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde tutuldu. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirilip Sağırlar Okulu’na atandı. 1971’de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu’nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları’nı yönetti. 1972'de Venedik Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.
Eserlerinden bazıları Almanca, Rusca, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967’de UNESCO tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.
Makal, kendisiyle yapılan bir röportajda, Köy Enstitüleri’ni şöyle anlatmıştı:
“Köy Enstitülerinde, insanoğlunun erdeminin ve yaratıcılığının, elleriyle beyni arasında kurabileceği uyumla doğru orantılı olduğu gerçeğine uygun biçimde yetişiyordu yeni insan. Eğitimin gerçek ereği, halk kaynağını harekete geçirmek, üstündeki karanlık perdeyi, yetişen çocukların eliyle kendisinin yırtıp atmasını sağlamaktır. Böyle eğitim kurumu, böyle yetişmiş insan istenmiyor. Bu yüzdende Atatürk'ün Türkiyesi eğitimsiz, işsiz, yönsüz-yöntemsiz, idealsiz insanların, din tüccarlarının ülkesi oldu. Öğretmen yetiştirmekten bile korkuyoruz. Dünyasal, çağcıl, bilimsel ve laik bir eğitim uygulanmasına geçemeden, düşünen, konuşan, ülke sorunlarının çözümü için didinen insanı yetiştirmeden ve de bu insanlardan yana davranacak yöneticilere kavuşmadan hiçbir yere varamayız. Geriye geriye giderek gericiliğin çıkmasına girdik. köy enstitüleri uygulamasının günümüz koşullarına göre işletilmesi bir seçenek olabilir.”
MAKAL'IN ESERLERİ
Bizim Köy, 1950, ( 1966 UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü')
Köyümden, 1952 (Hayal ve Gerçek adıyla 1957’de yeniden basıldı)
Memleketin Sahipleri, 1954
Kuru Sevda, 1957
17 Nisan, 1959
Köye Gidenler, 1959
Kalkınma Masalı, 1960
Eğitimde Yolumuz Nereye, 1960
İplik Pazarı, 1964
Kamçı Teslimi, 1965
Ötelerin Havası, 1965
Halktan Ayrı Düşenler, 1965
Köpeksiz Köy, 1965
Yer Altında Bir Anadolu, 1968
Bu Ne Biçim Ülke, 1968
Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, 1969
Kokmuş Bir Düzende, 1970
Açlık Pınarı, 1973
Değişenler (Bizim Köy, 1975 - 1977 Türk Dil Kurumu ödülü)
Karanlığı Zorlayanlar, 1976
Köy Enstitüleri ve Ötesi, 1979
Bir İşçinin Günlüğünden, 1980
Hayal ve Gerçek-Değişenler, 1987
Ağlatı (Denemeler, 1989
Faust’un Dediği ,1990
Anımsı Acımsı ,1990
Bakırdaki Kıvılcım ,1992
Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü ,1993
