Bazı kitaplar “işin aslını” öğrenebilmek için son derece yararlıdır. Okuduğunuzda o güne kadar öğrendiğiniz pek çok şeyin gerçek olmadığını görünce şaşırırsınız. İşte Yıldıray Erdener'in Kars’ta Çobanoğlu Kahvehanesi’nde Âşık Karşılaşmaları—Âşıklık Geleneğinin Şamanizm ve Sufizmle Olan Tarihsel Bağları başlıklı kitabı da bu örneğe uymaktadır. Âşık edebiyatının, âşık müziğinin yüzyıllar boyunca yaşatıldığı ortamlardan biri olan kahvehaneler aynı zamanda kar-kış demeden diyar diyar dolaşan bu halk sanatçıları için bir sığınak, bir korunak, para ve ün kazanma mekânları olmuştur. İstanbul’da, Bursa’da, Erzurum’da ve özellikle Kars’ta âşıkların çalıp söylediği, atışmalar yaptığı, uzun kış geceleri hikâyeler anlattığı bu kahvehanelerin izlerine Âşık Garip, Kerem ile Aslı gibi hikâyelerde de rastlanır. Peki bu âşıklık geleneğinin kökeni nedir? Nasıl gelişmiştir? Dinsel inançlarla tarihsel bağları nelerdir? Kitapta bu ve benzeri pek çok sorunun yanıtını bulmak mümkün.
Yıldıray Erdener’in 1982’de bir yıl kalarak derlemeler, incelemeler ve görüşmeler yaptığı, fotoğraflar çektiği ve sesler kaydettiği (130 kaset, 30 yuvarlak makaralı bant) Kars’taki Halk Ozanları Kahvehanesi’nde yaşananlar ışığında kaleme aldığı doktora tezi 1995’te Harvard Üniversitesinin Milman Parry Kolleksiyonu’nun Sözlü Tarih Serisinde The Song Contests of Turkish Minstrels başlığı altında yayımlandı. Yazar daha sonraki yıllarda yaptığı araştırma ve geliştirdiği yeni tezleri ekleyerek bu kitabı Türkçe olarak yeniden yazdı. Kitap, sürekli değişmekte olan, belki bir daha 1982’deki gibi yaşanamayacak olan aşık karşılaşmalarına ve aşıklık geleneğine ışık tutacak bazı tarihsel bilgiler içermektedir.
Kitabın hazırlanmasına giden yolda, başlangıçtaki çıkış noktası ve yaşanılanları, yazar şöyle anlatıyor:
Doğu Anadolu’da araştırma yapmaya karar verdikten sonra Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden Çıldırlı Âşık Şenlik kitabının yazarı Ensar Aslan ile aynı Ünivesiteden Ersin Kandemir’in araştırma yapmak için Indiana Üniversitesi’ne gelmeleri benim için çok büyük bir şanstı. Her ikisi de alan çalışmamı nerede yapmamın daha uygun olacağı konusunda bana yardım edip değerli önerilerde bulundular. Ensar Aslan’dan âşık karşılaşmalarının sürekli yapıldığı tek kahvehanenin Kars’ta olduğunu ve Âşık Murat Çobanoğlu, Şeref Taşlıova, İlhamî Demir ve Mevlüt İhsanî Şafak gibi Türkiye’nin ünlü âşıklarının bu kahvehanede karşılaştıklarını öğrenince hiç duraksamadan Kars’a gitmeye karar vermiştim…
Halen İstanbul'da yaşayan ve SANATTAN YANSIMALAR Portalımızın de yazarları arasında olan Yıldıray Erdener'in 254 sayfalık kitabı (14 sayfa foto albümü), Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanıp dağıtıma sunuldu. 16.5x24 cm ebadındaki karton kapaklı kitabın raf satış fiyatı 30.- TL ise de internetteki kitap satış sitelerinden daha ucuza sipariş etmek mümkündür.