14
Ulusal Müzik: Gecikmiş Bir Çıkış
Brezilya müziğinin ulusal yönü Batı ve Doğu Avrupa ülkelerinden çok daha sonraları ortaya çıkmıştır. İmparatorluk zamanında Brezilya’nın zengin folkloru, Avrupa geleneklerinin etkisiyle her tür halk sanatı hor görüldüğü bu dönemde toplumdan yeterli karşılığı alamamıştır. Ancak 1888 yılında köleliğin kaldırılması ve 1889 yılında Cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından ulusal bilincin gelişmesiyle sosyal değişimler başlamış, toplumda büyük ilgi gören ulusalcılık sanatta da yansımasını bulmuştur. Böylece yeni bir estetik anlayışıyla yeni bir ulusal müzik ortaya çıkmıştır.
İmparatorluk dönemindeki toplumsal yapı cumhuriyetle birlikte yavaş ama emin adımlarla eşit fırsatlar topluluğuna dönüşürken, klasik müzik ve folklor da iç içe girerek gelişmekteydi. İmparatorluğun yıkıl-masından sonra, Modinha (arya) denilen bir tür halk kitlelerine yayılmış, Toada (yerli melodisi), Seresta (serenat) ve Brezilya Tangosu’nun sentezi olarak Ernesto Nazareth ve Heitor Villa-Lobos'un temelini oluşturduğu, yeni bir ulusal dilin doğmasını sağlamıştır.
Müzikteki bu yeni yönelmede Brezilya müzik kültürünü kolay yansıtan çalgıların başında gelen piyano, yeni fikirlere uygun yapısı ile yine lider konumundadır. O dönemde piyano için tipik Brezilya tarzında halk temaları içeren çok sayıda vals, tango, dans, suit, sonatin ve rapsodi bestelenmiştir.
Brezilya’nın sahip olduğu zengin, özgün ve duygusal halk müziğini öncelikle zenci kölelere borçlu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Tarihsel olarak yerli müziğinin üstüne gelen Avrupa müziğine en son eklenen halka, Afrika müzik kültürü oldu. Özellikle Afrika kompleks ritmik yapısının, Brezilya yerlileri ve Avrupa müziği ile melezleşmesiyle ortaya çıkan müzik, özgünlüğünü kısa sürede ispat etti.
Tarihsel olarak baktığımızda Brezilya’da bir halk müziği temasının klasik müzik tarzında bestelenmesinin ilk örneği, 1869 yılında besteci Brasílio Itiberê da Cunha’nın (1846-1913 - yanda) piyano için yazdığı A Sertaneja isimli rapsodisinde görüyoruz. Tema, Brezilya'nın güneyindeki Balaio, meu bem balaio adında halk müziği ezgisidir.
Müzikte ulusalcılıktan bahsederken süreçte yer almış ve belirleyici rol oynamış olan dönemin önemli entelektüellerinden sanat eleştirmeni Mário de Andrade’den (1893-1945) sık sık alıntılar yapacağımızı belirtip konumuza devam edelim.
Yarın: Amerika kitasının ilk kadın orkestra şefi Chiquinha Gonzaga