13
Kralın 20 Yıl Burs Verdiği Besteci:
Henrique Oswald (1852-1931)
Henrique Oswald, Brezilya müzik hayatında kendi neslinin parlayan bestecilerinden biri olmuştur. Rio de Janeiro doğumlu olan Oswald bir yaşına geldiğinde ailesi São Paulo’ya taşındı. İsveç asıllı babası müzikle ilgili ticaret yapmaktaydı. İtalyan olan annesi ise tanınmış bir piyano öğretmeniydi. Oswald’un iyi bir piyanist olması için ailesi tüm koşulları özenle sağlamaya çalışmıştı. 1860 yılında São Paulo’ya yerleşen ünlü orkestra şefi ve piyano eğitmeni Fransız Profesör Gabriel Giraudon’un öğrencisi oldu. 1868 yılında annesi ile beraber İtalya'ya gitti. Bu onun Avrupa'ya ilk gelişiydi. Uzun yıllar Floransa'da yaşayan Oswald, Giuseppe Buonamici (1846-1914) ve Henry Ketten (1848-1883) ile piyano; Reginaldo Grazzini (1848-1907) ile kompozisyon çalıştı. Avrupa kıtasının kültürünü kendi kültürü gibi özümseyebilmiş nadir güney Amerikalı sanatçılardan biri olan Oswald’un bu Avrupalılığı, yıllar sonra ülkesinde problemlere sebep olacak, ulusalcılığın revaçta olduğu Brezilya’da çoğu zaman bir yabancı olarak kabul edilecektir.
1871 yılında Floransa’da, Dante Aliguieri’nin ölümünün 550. yıldönümü vesilesiyle Beatrice Sergisini ziyaret eden Brezilya İmparatoru II. Pedro onuruna bir resital veren Oswald, İmparator’un cömertliği sayesinde uzun süre İtalya’da kalır. Oswald’ın mali zorluklar çektiğini öğrenen II. Pedro, takdir ettiği bu besteciye tam 20 yıl boyunca burs verilmesini emreder. İmparator tarafından gösterilen bu ilgi ilerideki yıllarda onun vatandaşlık seçiminde büyük rol oynar. Oswald İtalyan vatandaşlığını kabul etmeyip Brezilya vatandaşlığında kalır.
Aynı zamanda iyi bir piyanist olan Oswald, ilkine 1896 yılında çıktığı Brezilya turnelerinde yorumladığı kendi eserleriyle eleştirmenlerin dikkatini çekmeye başlar. 1909 yılında Rio de Janeiro’da, Piyano ve Orkestra için Konçerto adlı eserinin galasında hem besteci hem de solist olarak karşımıza çıkar. Onun besteci olarak ne kadar yetenekli olduğunun kanıtlarından birisi de Paris’te Le Figaro gazetesinin düzenlediği ve juride Camille Saint-Saëns, Gabriel Fauré, Louis Diémer (1843-1919) gibi isimlerin bulunduğu piyano müziği yarışmasında elde ettiği büyük başarıdır. Oswald’un Il Neige! (Kar!) adındaki eseri, 600 yarışmacının içinde birinci olur.
1903 yılında, Brezilya Devlet Başkanı Rodrigues Alves tarafından ülkesine dönmesi için davet alan Oswald, bu davete uyar ve ailesini Flo-ransa'da bırakarak Brezilya’ya geri döner. Bir yıl önce ölen Leopoldo Miguez’in yerine Rio de Janeiro Ulusal Müzik Enstitüsü Müdürlüğüne getirilir. Müzikolog Vasco Mariz’a (1921) göre bu görev Oswald için tam bir fiyasko olur. Çünkü “Henrique Oswald’ın mizacı bu tür hassas idari işlere uymamaktadır. Besteci ve piyanist olarak sahip olduğu üstün yetenekleri bu konumda ona yardım etmekte yetersiz kalmaktadır. İhtiyaç duyulan Leopoldo Miguez gibi sert, demir bir yumruktur”.1 Bu esnada Oswald’ın Avrupalılığı da başına dert olmaya başlamıştır. Brezilyalı müzikolog Corrêa de Azevedo o günleri şöyle anlatmaktadır: “Henrique Oswald’ın gelişiyle Enstitü'de büyük bir hoşnutsuzluk baş gösterdi. Herkes onu bir yabancı olarak görüyor ve Brezilya’nın müzik hayatında kendine yer edinemeyeceğini düşünü-yordu”2. Bütün zorluklara rağmen görevini üç yıl sürdürebilen Oswald’ın ardından müdürlüğe atanan Alberto Nepomuceno (1864-1920) bu görevi on yıl süreyle ve büyük bir başarıyla yapar.
Henrique Oswald,“Il Neige!”
1907 yılından itibaren Oswald hem Brezilya'da hem de Avrupa'da yaşamaya başlar. 1911 yılında ailesiyle birlikte Rio de Janeiro'ya kalıcı olarak yerleşmeye karar verdiğinde artık 60 yaşındadır. Hayatının son yirmi yılını Ulusal Müzik Enstitüsü'nde piyano profesörü olarak çalışarak geçiren Oswald, düzenlediği konserlerle evini adeta Rio de Janeiro'nun oda müziği merkezi haline getirir. Her ne kadar Avrupa geleneğine dayanan müzikler yazmış olsa da yetiştirdiği öğrencileri ile en sonunda Brezilya müzik hayatına entegre olduğu söylenebilir. Aktif pedagojik faaliyetlerde bulunan Oswald, hiç tartışmasız Brezilya piyano okuluna paha biçilmez katkılarda bulunan kişilerden biri olmuştur. Öğrencileri Luciano Gallet, Oscar Lorenzo Fernández (1897-1948) ve Frutuoso Viana (1896-1976) Brezilya müzik tarihine mükemmel piyanistler olarak geçmişler, Oswald’ın desteği sayesinde aynı zamanda hepsi birer besteci olmuşlardır. Onların piyano eserleri ile Brezilya müziği daha ileri bir noktaya taşınmıştır.
Çoğu eserini Floransa’da yazan Henrique Oswald’ın müzik dili o dönemin zarif tarzını yansıtır. Mükemmel bir tekniğe sahip olan Oswald, sanattaki kabalık ve sıradanlığa her zaman karşı olur. Brezilyalı müzi-kolog Mário de Andrade şöyle yazar: “Onun piyano eserlerinden bazıları mükemmel formuyla, uyumluluğuyla gerçek birer şaheserdirler”.3 Sanat tarihçisi Léa Vinocur Freitag ise bu özelliğini şöyle ifade eder: “Piyano için yazdığı eserler, ki dikkatinizi çekerim isimleri de Fransızcadır: Étude, Bebé s'endort, Chauvesouris, Berceuse, Pierrot ve Idylle, mükemmel zevkin ve zerafetin net bir Fransız etkisi ile birlikte parlak bir göstergesidir”4. Ancak bununla beraber eserlerinde bazen İtalyan müziğinin etkisinde kaldığı, bazen de Chopin’in müzikal jestlerinin izleri görülür.
Brezilya müzik yaşantısına birçok sanatçı kazandıran Henrique Oswald yine de Brezilya müzik tarihinde bir yeri olabileceğine hiç ihtimal vermemiş, 1926 yılında yayımlanan Brezilyalı müzikolog Renato Almeida’nın Brezilya Müzik Tarihi5 adlı kitabında kendi adını görünce büyük bir şaşkınlık yaşamıştır.
Henrique Oswald hakında günümüzdeki en önemli referans piyanist José Eduardo Martins’dir (1938). Besteci hakkında makaleler yazmış, tüm eserlerinin kayıtlarını yapmış olan Martins’e aile tarafından verilen Oswald’ın eserleri, şimdi São Paulo Üniversitesi İletişim ve Güzel Sanatlar Okulu Arşivi’nde bulunmaktadır.
Yarın: Ulusal Müzik
1Mariz, V., a.g.e, s. 84.
2Azevedo, L.H.C de., a.g.e., s. 130
3Andrade, M., Pequena história da música, Itatiaia Limitada, Belo Horizonte, s. 169.
4Freitag, L.V., Momentos de música brasileira, Nobel, São Paulo, 1985, s. 38.
5Pahlen, K., Nova história universal da música, Melhoramentos, São Paulo, 1991, s. 519.