Prag Oda Balesi ve Zemlinksy Dörtlüsü

4 - 28 Nisan 2023 tarihleri arasında düzenlenen 37. Uluslararası Ankara Müzik Fesitvali'nde 3 dans gösterisi yer almıştı. Bunlardan 18 Nisan 2023 tarihinde MEB Şura Salonu'nda, Prague Chamber Ballet&Zemlinsky Quartet (Prag Oda Balesi&Zemlinsky Dörtlüsü) çok başarılı bir gösteri sundu.

Prag Oda Balesi'nin geçmişi 1964 yılına gidiyor. O yıl, Luboš Ogoun, Pavel Šmok ve Vladimír Vašuf, Studio Ballet Prague'ın (Prag Stüdyo Balesi) temellerini atıyorlar. 1975 yılında da Prag Oda Balesi, Pavel Šmok tarafından kuruluyor ve topluluk daha çok Pavel Šmok'un eserlerini dans etse de değişik yerli ve yabancı koreograflar da topluluk için danslar yaratıyorlar. Hem yurt içinde hem yurt dışında tanınmış olan topluluğun birçok ödülleri de var.

Topluluğun şimdiki Sanat Yönetmeni Linda Svidró Schneiderová, yerleşik koregrafı da ödüllü Petr Zuska (Prag Oda Balesi web sitesi).

2023 yılında Prag Oda Balesi'nin "Sanat Danışmanı", 1947 doğumlu Çek koreograf Jiří Kylián olmuş (Prag Oda Balesi web sitesi).

Prag'da doğmuş olan Kylián, dansla ilgilenince 9 yaşında Ulusal Prag Bale Okulu'na yazılmış. 1962 yılında Prag Konservatuvarı'na girmiş. 1967 yılında İngiltere Kraliyet Bale Okulu'na burslu olarak kabul edilmiş ki birdenbire kendini Hippiler, Beatles Topluluğu, Nureyev, Margor Fonteyn dünyasında bulmuş. Yine İngiltere'de John Cranko ile tanışmış ve Cranko onu Stuttgart Bale Topluluğu'na almak istemiş. Cranko yeniliğe açık bir koreograf olarak zaten bazı koreografik çalışmalar yapmış olan Kylián'ı yeni denemeler yapması için yüreklendirmiş. Cranko'nun 1973 yılında, çok genç yaşta beklenmedik ölümü Suttgart Bale'yi çok sarsmış. Kylián topluluğun bu çalkantılı döneminde toplulukla çalışmağa devam etmiş ama Nederlands Dans Theater (NDT) Kylián'ın topluluğun Sanat Yönetmeni Yardımcısı olmasını isteyince, Kylián NDT ile birçok başarılı çalışmalar yapmaya başlamış. 1980 - 2000 yılları arasında NDT dünyaca ünlü bir topluluk olmuş ve bünyesinde NDT I (yetenekli olgun dansçılar), NDT II (genç dansçılar), NDT III (ileri yaşta olan dansçılar)(1990 yılında Kylián'n kurduğu topluluk) oluşmuş (Jiří Kylián web sitesi).

Hem Çek dans sanatını hem dünyaca ünlü bale toplulukarını çalışmalarıyla, yaratıcı eserleriyle etkilemiş olan Kylián'ın bir eseri Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından da sergilenmişti. 29 Nisan 1999 Dünya Dans Günü kutlamaları nedeniyle ADOB Dansın Üç Rengi adlı bir bale programında; Mauro Bigonzetti'nin Bach müziğiyle Turnpike, Jiří Kylián'ın Janácek müziğiyle Return to a Strange Land, Balanchine'nin Gershwin müziğiyle Who Cares adlı 3 kısa baleyi izleyicilerle buluşturmuştu. Bu 3 bale, 13 Mayıs 1999 tarihinde ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezinde de sergilenmişlerdi. Bu şekile, Kylián'ın olağanüstü koreografik çalışmalarından bir örnek Ankara izleyicilerine de sunulmuştu (Çıkıgil 50).

37. Ankara Müzik Festivali'nde yer alan Prag Oda Balesi&Zemlinsky Dörtlüsü'nün 18 Nisan 2023 tarihinde sunduğu 2 perdelik temsilin 1. eseri Black Clouds Don't Cry (Siyah Bulutlar Ağlamaz) 'ın koreografı Jiří Pokorny de, Kylián'ın çalıştırdığı NDT II dansçılarıyla çalışmalar yapmış. 1981 Prag doğumlu Jiří Pokorny, 8 yaşında Prag Devlet Operası'nın bale okulunda eğitimine başlamış; sonraları Prag Ulusal Dans Konservatuvarı'nda eğitimine devam etmiş. NDT I ve NDT II ile birçok çalışmalar yapmış. Kylián, Paul Lightfoot, Mats Ek, Ohad Naharin gibi ünlü koreograflarla çalışmış (NDT Nederlands Dans Theater web sitesi).

22 dakikalık Black Clouds Don't Cry (Siyah Bulutlar Ağlamaz) eserinin müziği Yukari Sawaki'ye, Sahne-kostüm tasarımı Jan Nečas'a, Işık düzenlemesi Loes Schakenbas'a ait (Prague Chamber Ballet web sitesi).

Gök gürültüleri arasında perde açıldığı zaman (o sırada Ankara'da da sağanak yağmurlar etkiliydi)) siyah zeminli - siyah panolu sahnede 3 küme halinde siyah şemsiyeler görülüyor. Orta kümedeki şemsiyeler sahne tavanına doğru uzanan bir yığın oluşturmuş. Sahnenin iki yanındaki diğer kümelerde daha az sayıda şemsiyeler var. Birdenbire bir beyaz maske siyah ortamın ortasında havada duruyormuş gibi bir görüntü yaratırken bu maskenin siyah kostümlü bir dansçıya ait olduğu anlaşılıyor. Aslında beyaz maske dansçının yüzünde de değil. Tersine, kafasının arkasında.

Bir anda 8 beyaz maske bu siyah ortamda çeşitli şekilde hareket ederken siyah vücutlar da değişik el ve kol hareketleriyle adeta bir kukla gösterisini hatırlatıyor ki Çek Kukla Toplulukları, dünyaca ünlü kukla topluluklarının en başında gelirler. Ayrıca bu siyah - beyaz zıtlığı yine Çek "Siyah Işık" gösterilerini de çağrıştırıyor ki Prag şehri, "Siyah Işık" tiyatrolarıyla ünlüdür ve bu gösterilerde dans - mim - akrobatik performanslar sergilenirlerken "floresan kostümler", "ultraviyole ışıklar" görsel yanılsamalar yaratmaktadır. Black Clouds Don't Cry da belki "floresan kostümler", "ultraviyole ışıklar" yoktu ama beyaz maskeler ve mekanik bir şekilde hareket eden siyah vücutlar çok değişik bir görsel şölen yaratıyorlardı. Bu siyah vücutların çok esnek olduğu da dikkati çekiyordu.

Yine sahne sanatlarından "pandomim sanatı" nı da çağrıştıran "beyaz maske - siyah vücut ikilisi" Marcel Marceau (1923 - 2007), Erdinç Dinçer (1935 - 2013) gösterilerini de tekrar hatırlattı.

Maskeler, iç dünyasını saklayarak hareket eden bireylerin donuk - donmuş - anlamsız yüzlerini görüntüye getirirlerken siyahlı dansçıların kuklamsı hareketleri de sanki bu dansçıların programlanmış bir şekilde oradan oraya gitmeleri gerektiğini vurguluyordu. Bir ara maskeler çıkıyor, 4 çift bir an için sıcak bir iletişim kurmak istiyor, bireyler biraz canlanıyor, ama yine maskelerin arkasına saklandıkları gibi bir çift dans ederken çiftlerden birinin 1 değil 2 maskesi olduğu görülüyor. Yerdeki hareketler, dönmeler çok hızlı. Vücutlar aniden şekilden şekile giriyor, kollar - başlar- bacaklar birbirlerine dolanıyor. Devamlı hareket eden eller ve kollar çok etkileyici.

Yukari Sawaki'nin devamlı aynı tempoda gidiyormuş gibi izlenim bırakan müziği aslında gelişerek ilerliyor ve dansçıların hareketleriyle iç içe geçerek sahnede, müzik - dans - dekor - kostüm - sahne tasarımı kaynaşması gerçekleşiyor. Belki bir dans gösterisi izleniyor ama sahne sanatlarının olağanüstü bir sentezi de etkileyici bir şekilde ortaya çıkıyor.

Dansçılar arasında Albert Kǎse, 26 Ağustos - 28 Ağustos 2022 tarihleri arasında Ankara'da CERMODERN'de gerçekleştirilen 5.Çağdaş Solo Dans Festivali'ne Çek Cumhuriyeti'nden katılmış ve Black Clouds Don't Cry dans gösterisinden bir parça sunmuş (Çek Cumhuriyeti Elçiliği 29 Ağustos 2022 Haberleri)

Aradan sonraki 2. eser olan 25 dakikalık Intimate Letters (İçten Mektuplar) a Zemlinsky Quartet (Zemlinsky Dörtlüsü) eşlik ediyordu. Eserin koreografisi Petr Zuska'ya, müziği, Leoš Janáček'e, sahne tasarımı, Petr Zuska'ya, kostüm tasarımı Pavel Knolle'ye, ışık düzenlemesi Petr Zuska'ya aitti (Prague Chamber Ballet web sitesi).

1968 doğumlu Petr Zuska, hem koreograf hem yönetmen hem dansçı hem eğitimci. Eserleri birçok sembolü içeriyor. Zuska ahlaki değerleri, manevi değerleri sorguluyor. Eserlerinde güldürü ögelerinden de yararlanıyor. Yer yer espirili hatta abartılı çalışmalara yer veriyor.

Zuska, Prag Sahne Sanatları Akademisi'nde koreografi ve sözsüz tiyatro çalışmış. 1994 de mezun olmuş (Petr Zuska web sitesi).

Intimate Letters'in bestecisi Janáček, 1928 yılında ölümünden hemen önce Intimate Letters (String Quartet) i bestelemiş. Bu besteyi, Janáček'in kendinden 40 yaş küçük evli bir kadınla olan ilişkisinden etkilenerek yarattığı söylenir. Ancak, koreograf Zuska bu ilişkiden ziyade müziğin kendisine odaklanarak baleyi yaratmış, besteyi işlemiş. Her şey hareket halinde, hiçbir şey kalıcı değil ve hiçbir şey hiçbir zaman tekrar edilmeyecek. Müzik bu hareketliliği yansıtıyor (Prague Chamber Ballet web sitesi).

Intimate Letters Ivan Dunovsky'e (1952 - 2021) adanmış. Ivan Dunovsky, Çek kültürünün ve bütün sanatların destekçisi olmus, Prag Oda Balesi'ni 2010 yılında satın almış ve topluluğun sanat danışmanı ve destekçisi olarak, topluluğun kurucusu Pavel Smok'un özgün eserlerinin yenilenmesini desteklemiş (Prague Chambe Ballet web sitesi).

18 Nisan 2023 tarihindeki temsilde, sahnede 4 çift devamlı hareket halindeydiler . 37. Ankara Müzik Festivali'nin, tasarımını Kayahan Kaya'nın yaptığı Festival Afişi'nde çeşitli notaları yakalamış olup oradan oraya koşuşan bireyler var. Balede de dansçılar devamlı koşuşuyorlar.

Ara sıra yerde de oluyorlar ve hareketlilik müzikle de uyum içinde olarak hiç bitmiyor. İkili danslarda bile hız var. İlişkiler devam edemiyor. Bir ara Janáček müziğinde Çek Halk Dansları temaları da duyuluyorsa da bu melodiler devam etmiyor. Müzik yine koşuşan dansçılara eşlik ediyor. Ara sıra dansçılar "grand jet" zıplamalı hareketlerle daha hız kazanıyorlar. Günümüzün de hızlı yaşayan bireylerin hayatları bu şekilde dans diliyle görüntüye gelmiş oluyor. Bu hız içinde bireyler acımasız, ilgisiz, duyarsız olabiliyorlar. Janáček müziği de bu acıtıcı durumu iyice vurguluyor.

Janáček müziğini başarılı bir şekilde sunan Zemlinsky Dörtlüsü, František Souček (keman), Petr Střîžek (keman), Petr Holman (viyola), Vladimir Fortin (çello) adlı müzisyenlerden oluşuyordu.

18 Nisan 2023 tarihinde Prague Chamber Ballet& Zemlinsky Quartet (Prag Oda Balesi&Zemlinsky Dörtlüsü) 2 perdelik dans temsilinde gerçekten ilginç ve etkileyici bir gösteri sundular.

NECLA ÇIKIGİL

21 Nisan 2023, Ankara

KAYNAKLAR

Black Clouds Don't Cry, Prague Chamber Ballet web sitesi

prazskykomornibalet.cz/en/repertoire/choreographies/black-clouds-dont-cry/

Kullanım tarihi: 19 Nisan 2023

Çek Cumhuriyeti Elçiliği, 29.08 2022 Haberleri

mzv.cz/en/embassy_events/dance_performance_of_czech_dancer_albert.html

Kullanım tarihi: 18 Nisan 2023

Çıkıgil, Necla

"Dansın Üç Rengi", Milliyet Sanat,15 Haziran 1999, 50.

Intimate Letters, Prague Chamber Ballet web sitesi