Bestecilerimiz, piyanolu üçlüler yazmalı... Çünkü yazdıklarını seslendirebilecek Bosphorus, Geisteblitz, Ludus gibi Triolar var. Bosphorus'u 16 Nisan 2018 akşamı, 35. Uluslararası Müzik Festivali çerçevesinde CSO Salonu'nda dinledik. Dengeli, güzel bir program yapmışlardı. Kuruldukları 2016'dan itibaren repertuarlarında bulunan İlhan Baran'ın (1934-2016) “Dönüşümler”i, Sergey Rahmaninov'un (1873-1943) Ağıtsal Üçlü'sü (Trio Elegiaque No:1), Ferit Tüzün'ün (1929-1977) “Piyanolu Trio” ve Astor Piazzola'nın (1921-1992) “Buenos Aires'te Dört Mevsim”ni seslendirdiler.
İDSO’nun başkemancı yardımcısı Özgecan Günöz Kızılay, BİFO viyolonsel grubu üyesi çellist Çağlayan Çetin ve Uludağ Üniversitesi Devlet Konservatuvarı öğretim üyesi piyanist Özgür Ünaldı’dan oluşan Bosphorus Trio'nun amaçlarını Özgecan Günoz Kızılay, 2017 başında SANATTAN YANSIMALAR’a şöyle açıklamıştı:
“Hepimiz çok istekliyiz ve bu trionun uzun soluklu olması için elimizden geleni yapıyoruz. Hedefimiz mümkün olduğunca çok konser vermek, seyircilere oda müziğini daha çok tanıtmak ve sevdirmek. Aynı zamanda yurtdışında masterclasslara katılarak kendimizi geliştirmeye devam etmeyi ve ülkemizi temsil etmeyi çok istiyoruz. Türk bestecilerinin piyanolu trio için yazdığı eserleri araştırmaya başladık. Şimdiden 4-5 tane trio bulduk. Önümüzdeki konserlerimizde bu eserlere de yer vereceğiz.”
Nitekim, 35. Uluslararası Ankara Müzik Festivali'nde verdikleri konserde, amaçlarından hiç sapmadıklarını gördük. Sağladıkları en önemli kazanım, Ferit Tüzün'ün henüz Ankara Devlet Konservatuvarı öğrencisiyken yazdığı Piyanolu Trio'yu seslendirmeleriydi.
Bu eserin tarihî bir değeri de vardır. Tüzün'ün diploma töreni sırasında bu trio, Cebeci'deki ilk konservatuvar binasının duvarı MM rumuzuyla (Musiki Muallim Mektebi) işli salonunda, 15 Haziran 1950'de Cumhuriyet dönemi müzik tarihimizin önemli isimlerinden Mithat Fenmen (Piyano), Erdoğan Çaplı (Keman) ve Martin Bochman(Çello) tarafından ilk kez seslendirilmiştir. Tüzün daha sonra yüksek çalışmaları için Almanya'ya Münih Müzik Yüksek Okulu'na gittiğinde ise, Münih Trio, 1956'da eseri bir konserde çalmıştır. Tüzün'ü genç yaşında yitirmemizin de etkisiyle unutulan ve aile arşivinde kalan bu eser, 2012 yılında bazı başka eserleriyle birlikte, dönemin genel müdürü Rengim Gökmen tarafından Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü'ne kazandırılmıştır. Eserin tüm hakları halen DOBGM'ndedir ve dileyen topluluklar, temasa geçerek telif bedeli ödeyip eserin notalarını alarak seslendirebilirler.
Ferit Tüzün'ün, arşivimde bulunan kendi daktilosuyla hazırladığı eser listesinde 3 No ile yer alan Piyanolu Trio, yaklaşık 7-8 dakikalık ve tek solukta seslendirilen, Tüzün'ün ilerde daha da renklenecek müziksel söyleminin habercisi sayılabilecek bir yapıt. Keman ve çellonun pitzikatoları (tel çekme) ile başlayıp uyumlu biçimde gelişirken, bestecinin Türk ve Batı tarzı yaklaşımlarının bir arada duyulduğu kontrastlar barındırıyor. Benim için gecenin en önemli seslendirmesiydi, çünkü diğerleri çokça dinlediğimiz, kayıtları bulunan eserlerdi.
İlhan Baran'ın “Dönüşümler”i, Türk bestecilerin piyanolu trioları içinde bir “zirve”dir. Baran 1975'de tamamladığı, piyanonun Fantezi olarak adlandırdığı girişiyle başlayıp, çeşitli halk havalarından esinli sekiz soyut dönüşümle devam eden bu eserinde , Saygun'un öğrencisi olarak Anadolu'da yaptıkları çeşitli araştırmalarda aldığı notları da değerlendirmiştir. Eseri değişik kanallardan edinerek tanıyan yabancı topluluklar da repertuarlarına almışlar, Amerika'dan Avustralya'ya kadar dört kıtada seslendirilmiş, yabancı radyolarda çalınmıştır. Özellikle keman partileri hayli zor olan yapıtı Bosphorus Trio'nun da iyi özümsediğini gördük. Başarılı bir icra çıkardılar.
Bosphorus Trio, konserde iki yabancı besteci, Rus müziğinin önemli temsilcisi Sergey Rahmaninov ile “Nova Tango”nun yaratıcısı Astor Piazzola'nın birer eserini seslendirirken de, yüksek bir icra kalitesi sergiledi. Çok değişik düzenlemeleri bulunan “Buones Aires'te Dört Mevsim”de, Piazzola'nın orkestrasında yıllarca çalmış çellist, besteci Jose Brago'nun öze bağlı düzenlemesine getirdikleri yorum, üç müzisyenin virtüoz özelliklerini ortaya koydu.
Konseri izleyenler arasında besteciler Hasan Uçarsu ile Turgay Erdener, İlhan Baran'ın en iyi arkadaşı Muammer Sun da vardı. Yazıyı başladığımız gibi bitirelim: Bestecilerimiz yeni piyanolu üçlüler yazmalı...
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
16 Nisan 2018