Kadıköy Antopi Sahne’de 11 Nisan 2019 akşamı tek kişilik ‘’dev ‘’ bir kadrolu oyun izledim. ‘’AFİFE’’ Aslı İktu burada oyun oynamadı, adeta ‘’AFİFE JALE’’ oldu.
Oyun başladığı ve sahne ışıkları yandığı zaman boş sahnede tek kişilik bir akıl hastanesi odasındaki yatak, içinde yatan, hayalleri elinden alınmış, yıpranmış ve yorgun bir kadın...
İlk aşkı tiyatroya olan tutkusuyla nefes almış ancak önüne engeller konulmuş, savaşçı kadın...
Zor yılların ardından ikinci aşkı bestekar Selahattin Pınar’a ve tiyatroya, kopamadığı bağımlılığı nedeniyle veda etmek zorunda olan bir çiğ damlası...
“Burada boğuluyorum tımarhane köşesinde ölmek istemiyorum. Ne yapın ne edin çıkarın beni buradan. Donuyorum, sırtıma giyecek bir gömleğim yok. Ben deli değilim ama olmak üzereyim. Beni buradan çıkarın da nereye atarsanız atın.”
Türk Sanat Tarihine altın harflerle yazılmış büyük isim Afife Jale...
Tek kişilik performans ile oyuncu Aslı İktu; Afife’nin hastane odasındaki yalnızlığını, sıkışmış hayallerini, direnişlerini, hatıralarını ve dayanılmaz ağrılarıyla ayakta kalmaya çalışan; can yakan hikayesini sahneye taşıyor.
Türk sanat tarihine altın harflerle yazılmış iki büyük isim; sanatın, üretmenin, aşkın önüne engeller konulduğu zor yıllar. Yüz yıllık aşkın üzerindeki çiy damlası. Çağa damgasını vurmuş bir aşktan geriye kalan anılara, acılara ve parçalanmış hayatlardan etrafa saçılmış parçalara hayat veren bir oyunculuk.
Afife Jale, Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncudur. 3 Nisan 1919 tarihinde, Hüseyin Suat'ın Yamalar adlı oyununda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıktı. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda «Jale» takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır.
Aslı İktu, oyuncu, yönetmen ve eğitimci. Opera sanatçıları bas Mustafa İktu ve soprano Ayşe İktu’nun kızları. Türk Operası’nın kurucusu Aydın Gün’ün torunu, İDOB eski Müdür ve Sanat Yönetmeni, MSÜDK öğretim üyelerinden Prof. Mesut İktu’nun yeğeni. Bu denli sanatla iç içe olan Aslı İktu, aldığı konservatuvar eğitiminden sonra sanatını başarı ile icra ediyor. Yaklaşık bir saatlik oyunu ile, Cumhuriyet döneminin ilk ve tek kadın tiyatro oyuncusu Afife Jale’nin akıl hastanesi tek kişilik odasındaki yatağında geçirmiş olduğu bunalımlı anlarını, oynamanın ötesinde yaşıyor. Aydın bir sanatçının, içine düştüğü çaresizliğini ve buna gösterdiği tepkileri hem yaşıyor hem de bizlere de yaşatıyor. Işık ve ses düzeni ile desteklenen oyunun kurgusundan oyunculuğuna kadar son derece başarılı bir yarı belgesel diyebileceğimiz bir oyun ortaya çıkmış.
Oyun yazar ve yönetmeni Cem Kenar oyunla ilgili şunları söylüyor:
‘’ Dramaturji mezunuyum, bu benim sahnelediğim 22. oyunum. Bu projeyi Aslı getirdi bana, sonra birlikte tasarladık. 3 aylık titiz bir çalışma sonucu, bulabildiğimiz tüm malzemeleri toparladıktan sonra oyunu yazmaya başladım. Can Dündar’ın hazırlamış olduğu Yüzyılın Aşıkları belgeselindeki Afife Jale ile besteci Selahattin Pınar’ın ilişkilerinden oldukça yararlandım. Afife’nin yaşamında 2 kırılma noktası var, birincisi, Müslüman Türk kadını olduğu için Şehir Tiyatrosu’ndan atılması, ikinci de morfine alışması, bir de Selahattin Pınar ile tanışması. Bu arada, bilinmeyen veya az bilinmeyenlerden yola çıkarak bu oyunu yazdım ve sahneledim.’’
Oyuncu Aslı İktu da oyunun ortaya çıkışı ve duygusunu şöyle anlatıyor:
‘’Afife Jale’nin, yattığı hastanedeki son gecesini seyircilerimize yansıtıyorum. Hakkında çok araştırma yaptık, hakkında fazla bilgi yoktu. Yönetmenimiz Cem Kenar ile birlikte yaptığımız araştırmalarla bu oyunu ortaya çıkardık. Afife Jale bu dünyadan geçtiği için hepimiz sahnedeyiz ve Selahattin Pınar ile olan aşkını ön plana çıkararak ben bunu gururla oynuyorum. Amacım asla onu taklit etmek değil, sadece onun ruhunu yaşatabilmeyi anlatmak için, ilk kez 60 dakikalık tek kişilik bir oyunda, çeşitli duygular içinde, büyük bir keyifle ve severek oynuyorum. Oyunumu seyircilerimizin takdirine bırakıyorum.’’
Türk sanat tarihine altın harflerle yazılmış büyük isim; sanatın, üretmenin, aşkın önüne engeller konulduğu zor yılları, acılarla dolu hayatında asaletle yaşadığı aşkın, gururun, fedakarlığın öyküsünü bizlere çok iyi sunan yazar ve yönetmen Cem Kenar ile oyuncu Aslı İktu’ya alkışlar.
Ben ancak 13. oyunu izleme fırsatı bulabildim. Henüz izleyememiş olanlar için tarih ve adres şöyle: 22 Nisan 2019 saat 20.30’da İKSV Salon’da. Nejat Eczacıbaşı Binası, Sadi Konuralp Caddesi, No:5 Şişhane İstanbul adresinde.
İsmail Hakkı Aksu
15 Nisan 2019, İstanbul