Cazda Davulun Değişimi Diğer Enstrümanların Önünde Koşuyor
Günümüzde modern cazın önde gelen davulcularından Andrew Cyrille geçen Nisan yayınlanan son albümüne "The News" adını vermiş. Artık her gelişmeden anında haberdar olduğumuz yeni dünya düzeninde 'haberler' kelimesinin büyüsü kaldı mı? Ben haber içeriğinin ve dokusunun değiştiğini düşünüyorum. Buradan hareketle "Sanattan Yansımalar"daki köşemin yeni yıldaki ilk yazısında sıradan haberlerin ötesinde birkaç bilgi/yorum paylaşmak istiyorum. Bilgi sayılmaz aslında, değişime dair ipuçları denebilir.
Yine Andrew Cyrille'den devam edeyim. Bu önemli sanatçı davulunu çalarken trampetin ve diğer vurmalıların üzerine resimde gördüğünüz gibi gazete seriyor mesela.
Bugün davul enstrümanındaki değişim diğer enstrümanlara göre çok daha yaratıcı ve süreklilik arzediyor.
Üç sene önce Aydın Esen'in Uniq Hall'deki konserinde yer alan Esen'in ABD'li davulcusu Tommy Campbell , davul setinin yanındaki sehpa üzerine sıkıldıkça/basıldıkça sesler çıkaran oyuncaklar dizmişti ve yeri geldikçe bu oyuncakları sıkıp durarak türlü sesler çıkarıp durdu.
Ya Okay Temiz? Okay ağabey bize elli yıldan fazladır eline geçen her eşyaya vurarak bakış açımızı sarsıp durmuyor mu?
Türkiye caz sahnesinin genç isimlerinden Mehmet Ali Şimayli birgün benim organize ettiğim bir konserde çalmak üzere geldi ve yanında sadece dedelerimizin eski bavullarından biri vardı. Bavulu açtı, içinden bir dolu gündelik hayatta görmeye alışkın olduğumuz eşyayı çıkardı, bavulu da davul niyetine yerleştirdi ve öyle çaldı. Aradan en az üç yıl geçmiştir ama hiç unutmadım. Mehmet de bu arada "Portrait and a Dream" isimli albümünü yayınladı, araya bilgi olarak sıkıştırmış olayım bu harika albümü.
Yine bir başka Türk caz müzisyeni Mehmet İkiz , ki Türk asıllı İsveç vatandaşıdır, o da Akbank Sanat'taki konserinde uzaktan büyük kabaklara benzeyen topraktan yapılmış içi boş nesneleri davul niyetine kullandığı gibi -ya da vurmalı niyetine diyeyim daha doğru olur-, içi su dolu toprak kaplara vurarak yeni sesler elde etmeyi gayet güzel başarıyordu.
Örnekleri çoğaltıyorum ki bu yaşanmış, canlı anılardan bir müzik enstrümanına yönelik müzisyen yaklaşımının nasıl değiştiğini siz de fark etmiş olun...
Yıllar önce, bir İstanbul Caz Festival konserine gittiğimde -ki konser Arkeoloji Müzesinin olağanüstü güzellikteki bahçesindeydi- İngiliz davulcu Marilyn Mazur'un konser başlamadan davul setini görünce allahım bu ne demiştim içimden. Sanki beş yıldızlı bir otelin devasa mutfağında ne varsa alıp önündeki iplere sıra sıra dizmişti. Envai çeşit vurmalı malzemeden Mazur'un yüzü görünmüyordu adeta.
Bu anlattıklarım bildik bir davul setinin nasıl değiştiğini, yenilikçi ve yaratıcı sanatçı bakışının elindeki her nesneyi ses çıkardığı müddetçe rahatlıkla kullanabileceğini gösteriyor. Ama şüphesiz çoğunluk hâlâ yine bildik davul setlerinden oluşuyor. Sanatçının yaratıcı yaklaşımı nasılsa biz o yaklaşımın müziğini dinleriz.
Bir Rock davulcusu önüne sayısız davulu dağ gibi yığarak daha iyi müzik yapmaz, o işin daha ziyade görsel şov kısmındadır ve onun sahne şovunda buna ihtiyaç vardır.
Dinlediğim en güzel konserlerden birinde ABD'li caz davulcusu Johnathan Blake'in önünde sadece bir trampet, bir zil ve bir kick davul vardı. Hepsi o kadar.
Eğer sürekli müzik dinleyen sadık bir müzik severseniz caz müzisyenlerin perküsif yaklaşımlarındaki değişime dikkat edin derim.
Davul cazda bir ritm enstrümanı olmaktan uzaklaşalı uzun zaman oldu. Artık tek başına canlı, organik, yaşayan bir enstrüman ama o cansız nesneleri canlı kılmaya yetkin birini bulursa elbet.
Diğer enstrümanların da bir kısmı öyle.
İKSV'nin Salon isimli sahnesinde bir saksofonistin solo konser vereceğini duyunca merak edip gittim. Saksofon gibi bir enstrümanla solo konser, yani, nerden baksanız yaklaşık bir saat nasıl geçer diye düşünüyordum ki konser başladı. Sanatçının önündeki mikrofon direğinde asılı bir takım cihazlar, ondan da fazla ayağının altına serili bir takım pedallar gördüm. Bu cihazları kullanarak öyle bir müzik yaptı ki bir saatin nasıl geçtiğini anlamadım bile.
Müzik artık çok değişiyor. Özellikle de caz. Ve bu değişimi takip etmenizi öneririm. Bugün ağırlıklı davuldan söz ettim ama diğer enstrümanlar da bu değişimin aslî parçaları.
Herkese yeni yılda sağlık ve mutluluk dilerim.
FERİDUN ERTAŞKAN
11 Ocak 2022, İstanbul
