Ünlü Fransız besteci Maurice Ravel’in (1875-1937) müziksel mirasıyla ilgili olarak kaleme aldığımız yarı dramatik, yarı komik, inanılmaz bir hikâyeyi 6 Aralık 2016 yılında, bu Portal’de, okuyucularla paylaşmıştık. Müzik tarihinde en çok çalınan eser olarak kayıtlara geçen bestecinin Bolero adlı olağandışı yapıtının telif koruma hakkının sona ermesiyle, kamu alanı kategorisine girdiğini; çok sayıda başka eserin de telif hakkından muaf tutulacağını anlatmıştık.
Maurice Ravel’in Dostları Derneği Başkanı, müzik yazarı Manuel Cornejo, büyük bestecinin aralarında Daphnis ve Chloé balesi ile İspanyol Saati operasının ve piyano için eserlerin de bulunduğu birçok bestesi üzerindeki telif hakkı koruma süresinin sona erdiğini açıkladı. Böylece, 1 Ekim 2022 tarihinden itibaren Maurice Ravel’in 1921 yılından önce bestelediği önemli sayıda yapıtı kamuya açık hale gelmiş oldu. Birçok ülkede olduğu gibi, Fransız yasalarına göre müzikal eserleri koruma süresi, bestecinin ölümünü izleyen 70 yılın sonunu izleyen ilk 1 Ocak günü sona eriyor (ancak Ravel eserleri için ölümünden sonraki 70 yıla, araya Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarının girmesi nedeniyle, toplamda 14 yıl ve 272 gün eklemek gerekmiş).
Kamu alanına giren eserlerin hemen hepsi orkestra eseri: İspanyol Rapsodisi, Kaz Ana, Soylu ve Duygusal Valsler (Valses Nobles et Sentimentales), Daphnis ve Chloé, İspanyol Saati operası. Buna karşılık, ünlü Fransız yazar Colette’in yazmış olduğu şiir üzerine bestelediği Çocuk ve Tılsımlar (L’Enfant et les sortilèges) adlı yapıtı bu kategorinin dışında kalmıştır. Colette 1954 yılında öldüğünden, eserin telif hakkı koruma süresi 2033 yılında sona ermektedir.
Aynı şekilde, 1966 yılında ölen Fransız şair, müzisyen, ressam Tristan Klingsor’un yazdığı, Ravel’in de ses ve orkestra için bestelediği Şehrazat başlıklı melodi dizisinin koruma hakkının kaldırılması için 2051 yılını beklemek gerekecektir. Bunların dışında tüm piyano eserleri, oda müziği yapıtları (fa majör Dörtlü dahil ), çok sayıda melodinin telif hakkı koruması kalkmıştır.
Maurice Ravel’in Birinci Dünya Savaşı’na ilişkin uzatmalarla bağlantısı olmayan, partisyonları 1920 ile 1 Ocak 1948 arasından basılmış bazı eserleri, altı yıl önce kamu alanına girmişlerdi. Bunların arasında Boléro, Vals, Çingene (Tzigane) ve sol majör Piyano Konçertosu ile Sol el için Piyano Konçertosu bulunmaktadır. Bugün bu eserlerin çalınma sıklıkları dikkate alındığında, besteciyle hiçbir aile bağı olmadan mirasçıları olan kişilerin başlarına ne büyük bir talih kuşunun konduğunu düşünmeden edemiyor, insan.
AYŞE ÖKTEM
2 Kasım 2022, Ankara
