Ülkeler “millî gün”lerini kutlamak için büyükelçiliklerinde, büyükelçiliklerinin fiziksel durumu elverişli değilse büyük otel salonları ve benzeri yerlerde birer resepsiyon verirler. Bu resepsiyona o başkentteki büyükelçiler başta olmak üzere diplomatik misyon mensupları ile kendi protokollarında yer verdikleri bürokratları, bilim insanlarını, sanatçıları ve kendi vatandaşlarından bir bölümünü davet ederler. Bulundukları ülkeden ya bir bakan, ya da yüksek bir bürokrat ve büyükelçinin yaptıkları konuşmalarla iki ülke ilişkilerinin durumu irdelenir. Kimi ülkeler bu resepsiyonları, sıradan bir kokteyl gibi geçiştirir, kimileri de kendi kültürlerinden ögelerle zenginleştirirler.
Biz işin diplomatik, ekonomik, siyasal boyutunu bir kenara bırakıp sanatsal tarafına bakalım.Brezilya'nın Ankara Büyükelçisi Edward Gradilone, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kuruluşun 159. yılında Ankara Palas'ta verdiği resepsiyona, ülkesinin Türkiye'deki önemli temsilcilerinden Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı öğretim üyesi, piyanist, Doçent Lililan Maria Tonella Tüzün'ü konuklara bir resital vermesi için davet etmişti. İstese Türkiye'de top koşturan 35 Brezilyalı futbolcudan birini de, Ankara Palas parkesi üzerinde top sektirmesi için davet edebilirdi! Ama Büyükelçi, tercihini futboldan değil, sanattan yana kullanmıştı.
Lililan Tonella Tüzün, protokol konuşmalarından sonra, beş Brezilyalı besteciden hazırladığı bir programı konuklara sundu. Heitor Villa-Lobos'un Brezilya halk müziğinden esinli dokuz Bachianas süitlerinden dördüncüsü ile başladı ve aralarında yaygın biçimde bilinen Tico-Tico'nun da yer aldığı eserleri birbirlerine bağlı olarak çalıp, uzunluk olarak iyi ayarlanmış, konukların sıkılmadan ilgiyle dinlediği resitalini alkışlar arasında tamamladı.
Lilan Tonella'nın Sao Paolo Üniversitesi'nde lisans öğrenimini tamamlamasından sonra, Türkiye üçüncü ülkesi. Bulgaristan Sofya'da devlet müzik akademisinde bir süre çalıştıktan sonra, 1998'de Brezilya Hükümetince dünyanın önemli sanat eğitim kurumlarından biri olan Moskova'daki Çaykovski Devlet Konservatuvarı'na yüksek lisans için gönderildi. Yolu, aynı amaçla Moskova'da bulunan orkestra şefi Prof. Burak Tüzün'le de Çaykovski Devlet Konservatuvarı'nda kesişti. Türkiye, bu disiplinli, yetenekli solist ve pedagogu böylece kazanmış oldu.
Lisansüstü derecelerinin yanısıra Moskova'da bilimsel müzikoloji doktora derecesini de alan Lilian Tonella Tüzün'ün, “Brezilya'da Piyano” başlıklı Türkçe olarak kaleme aldığı kitabı da geçtiğimiz günlerde Hacettepe Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Uygulama Merkezi (MÜSAM) tarafından yayımlandı. Daha önce İngilizce olarak Amerika'da “Brezilya Piyano Tarihi” adıyla yayımlanan kitabını Türkçe olarak yeniden ele alan Lilian Tonella, Moskova günlerinin bir yandan piyano, diğer yandan ülkesinin piyano müziğini araştırarak geçtiğini belirterek kitabının önsözünde bakın ne diyor:
“Elimi attığım her yeni eser, onu anlayabilmem için bana geçmişi işaret ediyordu.Geçmiş ise daha da eskiyi gerekli kılıyordu. Böylelikle sıfır noktasına kadar, yani kolonizasyona, Brezilya'ya ilk piyanonun gelişine kadar gittim. 500 yıl geriye...”
Kitapta yalın bir dille Brezilya'nın sadece piyano değil, bir bakıma müzik alanındaki tarihi anlatılıyor. Gelişimle ekonominin nasıl doğru orantılı olarak gittiği, bir piyano fabrikasının kurulduğu İmparatorluk döneminde sonra Cumhuriyet ilan edildikten sonra gelişimin sürdürüldüğü ve neredeyse her orta halli ailenin evine bir piyano girdiğini öğreniyoruz. Brezilyalı piyanist ve bestecilerle ilgili bilgiler, kimilerini ilk kez duyduğumuz isimlerin ardındaki geçmiş ve emeği bize gösteriyor.
Lilian Tonella gene önsözde, ikinci vatana dönüşen Türkiye'yle ilgili duygularını dile getiriyor:
“Kader, kısmet Türkiye'ye yerleştikten sonra, artık çorbama isot koymadan yemeye başlayamadığım bir seviyeye geldiğimde, bu ilginç tarihsel sürecin bu kez Türkçe'de, yeni vatanımın dilinde hayat bulması için oturdum bilgisayar başına. İnanılamayacak düzeyde zengin ve eski kaynaklardan beslenen, medeniyetler cenneti, böylesine büyük kültüre sahip bir ülkenin diline, Latin Amerika'dan bir bilgi damlası ekleme düşüncesi beni hala çok heyecanlandırıyor, onurlandırıyor.”
Evet, Brezilya Büyükelçisi Edward Gradilone'nin, ülkesinin millî gününde niçin Lililan Tonella'yı tercih ettiği, bu kitabı okuduktan sonra daha iyi anlaşılıyor.
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
18 Kasım 2017