Bir müzik eseri, yazılışının üzerinden 200 yılı aşkın süre geçtikten sonra Ankara'da ve hâttâ Türkiye'de ilk kez çalınıyorsa, sebebi ne olabilir?
a) Çok zordur, kimse cesaret edememiştir.
b) Yüksek telif ödemesi sözkonusudur, kimse ödemek istememiştir.
c) Besteci yeterince tanınmıyordur.
d) Hiçbiri
Bu testi, 2 Şubat gecesi Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi 'nde dinlediğimiz “Viyola, Viyolonsel ve Kontrabas için Divertimento”ya uygularsak doğru yanıt (d) şıkkı, yâni “Hiçbiri” oluyor! Çünkü eser cesaret edilemeyecek kadar zor değil, ama dikkat ve uyum istiyor. Bestecinin ölümünün üzerinden uluslararası yasalar gereği değil 70 yıl, tam 210 yıl geçmiş. Besteci de ağabeyi Joseph kadar olmasa da yeterince tanınmış, başka eserleri günümüzde hâlâ seslendirilen Michael Haydn. (1737-1806)
Şu halde sebep nedir? Viyolacı sanatçısı Çetin Aydar'ın anlattığı gibi Michael Haydn'ın eserlerinin hiçbirini yayıncılara bastırtmamış olması, el yazısı olarak kalması ana sebep olabilir. Bence diğer sebep de, Viyola, Viyolonsel ve Kontrabas'tan oluşan Üçlü'yü, doğrudan bu çalgıların birlikteliği için yazılan eser sayısının da azlığından olsa gerek pek kimsenin oluşturmaması.
Viyolacı Çetin Aydar'ın, çellist Sinan Dizmen ve kontrabasçı Özgür Uluçınar ile oluşturduğu Üçlü'nün konseri “Eski Viyana'dan Nağmeler” başlığını taşıyordu. Çetin Aydar'ın parçalardan önce yaptığı açıklamalar çok aydınlatıcı oldu.
Öğrendiklerimizden ilginç olan iki tanesi şöyle:
Carl Ditters von Dittersdorf 'un (1739 – 1799), asalet ünvanı “von”un, zamanın kuralları gereği kendisi asil olmadığı halde, eskiden çalıştığı orkestrayı kapatıp işsiz kalmasına neden olan bir asilin yaptığı ödemeyle satın alındığı.
Wolfgang Amadeus Mozart'ın (1756-1791) Keman-Viyola için iki Düo'yu, Haydn'ın aldığı siparişi yetiştirememesi nedeniyle rica üzerine yazdığı ve önce Haydn'ın besteleri gibi tanındığı, sonra gerçek ortaya çıkınca Mozart'ın hanesine yazıldığı..
Yaşamlarında değişik biçimlerde kesişme noktaları olan üç bestecinin eserlerinden oluşan programda, önce von Dittersdorf'un beş bölümden oluşan Viyola-Kontrbas Düo'sunu, ardından Mozart'ın Viyola-Viyolonsel için uyarlanmış Düo'sunu dinledik. Çetin Aydar, kesin bilgi sahibi olamadıklarını, ancak bu iki eserin de ilk kez seslendiriliyor olabileceğine dikkati çekti.
Michael Haydn'ın Viyola, Viyolonsel ve Kontrabas için Divertimento'su büyük ilgiyle karşılandı. Üçlü, ilk kez seslendirdikleri eserin uyum ve birliktelik bakımından gereklerini özellikle hızlı tempodaki son bölümde özenle yerine getirdi. Dinleyicinin beğenisi yüksekti, dinmeyen alkışlara karşı, eserin son bölümünü yineleyerek dinleyiciyi ödüllendirdiler.
Konsere gelemeyip meraklananlara TRT Radyo-3 programlarına göz atmalarını öneririm. Çünkü konserden belli bölümler ve sanatçılarla yapılan röportajları dinleme olanağı bulabilirler.