Ozan Refik Durbaş’ı da yitirmenin acısı içindeyiz. Bir bir gidiyor dost insanlar, gönül ustası insanlar.
Refik Durbaş’ın Erzurum’dan başlayan yaşam serüveninde duraklar oluşuyor; İzmir Namık Kemal Lisesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Yeni İstanbul ve Cumhuriyet gazeteleri, düzeltmenlik yaptığı yerler…
Alan 67, Devinim, Evrim, Gösteri, Sanat Olayı, Soyut gibi dergilerden başlayarak yazınımızın belli başlı dergilerinde o güzelim şiirleri yayımlandı. Öylesine güzel bir kişiliktir ki bu denli sıcacık şiirleri ancak Durbaş’ça içtenlik anıtı bir ozan yazabilirdi.
O güzel insanlar, o güzel atlara… Onlarla birlikte dostluk da birbirini seven yazarlar da gidiyor. Geride bir “sürü” yabanlık, ikiyüzlülük, kuyukazıcılık, tepeden bakarlık marifetlisi aymaz.
Ozanı kalmayan halk pusulasız… Nereye sapsın?
Hemen her gün, “kaza süsü verilmiş” kıyımlarda yaşamlarını yitiren çaresiz insanlarımızın acısına tanıklık ettiğimde, Refik Durbaş’ın o Zülfü Livaneli bestesiyle türküleşen, “Çırak Aranıyor” şiirini anımsamadan yapamam. Elden fazla bir şey gelmiyor ne yazık ki…
ÇIRAK ARANIYOR
Elim sanata düşer usta
Dilim küfre, yüreğim acıya
Ölüm hep bana
Bana mı düşer usta?
Sevda ne yana düşer usta
Hicran ne yana
Yalnızlık hep bana
Bana mı düşer usta?
Gurbet ne yana düşer usta
Sıla ne yana
Hasret hep bana
Bana mı düşer usta?
(Refik Durbaş)
Durbaş’ın şiirinde insanlığın ortak acıları, duyunç (vicdan) sorunları yer bulur. Örneğin “Hücremde Ayışığı” şiiri bir mahpusun direnç arayışını çağrışımlarla işler.
Çocuklar için de büyük emek veren Refik Durbaş, çocuklara ne çok önem verdiğini dizelerine yansıtır. Bu şiirde de toplama kampı izleğine kadar uzanan bir derinlik vardır.
BARIŞ KOYUN ÇOCUKLARIN ADINI
Barış koyun çocukların adını
Oyunu sever bütün çocuklar
birdirbir, uzun eşek, körebe
bu yüzden anlamı aynıdır, değişmez
oyun sözcüğünün halkların dilinde
(Oyun koyun çocukların adını)
Savaşa karşıdır bütün çocuklar
kışın: kar altında her sabah
tükenip erise de solgun nefesi
yazın: göğsü sırmalı fabrikalarda
çarkları döndürse de yoksul alevi
savaşa karşıdır bütün çocuklar
nice ölümlerden geçmislerdir
nice rüzgârlar içmişlerdir
gelincik tarlası çocuklar
(Emek koyun çocukların adını)
Gökyüzünün penceresinden şimdi
bir kuş havalansa
kanat çırpınışlarında
hayatın yağmalanmış sevinci
- Kuş uçar rüzgâr kalır
(Sevinç koyun çocukların adını)
Uzay denizlerinde şimdi
bir balık ağlasa
gözyaşı billurlarında
yüz bin umut kıvılcımı
- Alev uçar nazar kalır
(Umut koyun çocukların adını)
Çocuk bahçelerinde şimdi
bir çiçek açsa
hüzün sevince dönüşür
sevinç çiçeğe
- Ölüm uçar çocuklar kalır
(Mutluluk koyun çocukların adını)
Barıştan yanadır bütün çocuklar
sabah: kuşatılmış bir toplama kampında
ayrılığın tepsisini okşasa da elleri
akşam: yıldızların mor orağıyla
sessizliği devşirse de yetim öksüz sesi
barıştan yanadır bütün çocuklar
nice çığlık emmişlerdir
nice korku gezmişlerdir
yürekten hisli sevmişlerdir
güvercin harmanı çocuklar
(Devrim koyun çocukların adını)
Barışı sever bütün çocuklar
beştaş, saklambaç, elim sende
bu yüzden anlamı aynıdır, değişmez
barış sözcüğünün halkların dilinde
(Barış koyun çocukların adını)
(Refik Durbaş)
Kuşların çiçeklerin dilini öğrendi, bize bıraktı gitti. Şiir uzun yolumuzun kilometre taşlarından olduğu nasıl da belli Durbaş’ın.
ÖZETİ
Kuşların dilini öğrettin bana
çiçeklerin dilini
özlemlerin, eylüllerin, gurbetlerin
akarsuların ve zamanın
ateşi sönmeyen zamansızlığın bir de
Rüzgârın koynunda gündüzün
erguvan burcundan gecelerin
…
(Refik Durbaş)
Refik Durbaş sanat gücü yüksek, olağanüstü düzeyde, güzel imgelerle şiiri halkla buluşturan bir ozandır. Evet, 1 Aralık 2018 günü aramızdan ayrılsa da onun için de yitirdiğimiz ozanlarımız için de -di’li geçmiş zamanı kullanamıyorum. Yaşıyorlar, soluk alıp veremeseler de yaşıyorlar.
Menzil başlıklı şiirinde yazdığı gibi, “Ölüm şaşırdı menzilini”.
Menzil
Onlar ki aydınlık üzre
ecel toprağına
umut
ektiler. Ay dolandı vay deli gönlüm
Ölüm şaşırdı menzilini
(Refik Durbaş)
Türk ekinine onlarca şiir yapıtının yanı sıra halkbilimle, yakın tarihimizdeki önemli ozanlarımızla ilgili derlemeleriyle, izleksel seçkileriyle üstün emek veren Refik Durbaş’ı saygıyla, sevgiyle anıyorum. Işıklar içinde uyusun. Anılarıyla, yapıtlarıyla gelecekte de birlikte olacağız.
GÜNAY GÜNER
5 Aralık 2018
Refik Durbaş’ın Başlıca Yapıtları:
Kuş Tufanı (1971)
Hücremde Ayışığı (1974)
Çırak Aranıyor (1978)
İkinci Baskı (1979)
Çaylar Şirketten (1980)
Denizler Sincabı (1982)
Kırmızı Kanatlı Kartal (1982)
Nereye Uçar Gökyüzü (1983)
Siyah Bir Acıda (1984)
Bir Umuttan Bir Sevinçten (1984, toplu şiirler 1)
Yeni Bir Defter-Şiirler-Meçhul Bir Aşk (1985)
Adresi Uçurum (1986, toplu şiirler 2)
Geçti mi Geçen Günler (1989)
Menzil (1992)
Kimse Hatırlamıyor (1994, toplu şiirler 1)
Nereye Uçar Gökyüzü (1994,toplu şiirler 2)
İki Sevda Arasında Kara Sevda (1994)
Tilki Tilki Saat Kaç (1995)
Düşler Şairi (1997)
İstanbul Hatırası (1998)
Kırk Dört Sıfır Dört (2007)
Hatıram Olsun – Toplu Şiirler - II (2010)
Çırak Aranıyor-Toplu Şiirler – I (2016)
Kırık Ayna – Toplu Şiirler - II (2016)
Nar Düştü Kar Üstüne (2016)
Yaramaz Şiirler (2017)
Edebiyat Anılarda Yaşar (2018)
Refik Durbaş’a Sunulan Başlıca Ödüller:
1979 Yeditepe Şiir Armağanı
1983 Behçet Necatigil Şiir Ödülü
1993 Halil Kocagöz Şiir Ödülü
2018 Behçet Aysan Şiir Ödülü
2018 Ahmet Muhip Dıranas Şiir Armağanı