Bestecilerin en büyük sorunu, yapıtlarının seslendirilmesidir, hele yazdıkları büyük orkestra içinse... Yapıtın seslendirilmesi aslında besteci için en önemli ödüldür. Hem yazdığını dijital seslerle değil, akustik olarak duyar, hem de salonun kapasitesine göre bir dinleyici kitlesine duyurur. Yapılan kayıt da işin kaymağı olur.
Besteci yapıtı sipariş üzerine yazmışsa, seslendirilmesi de büyük ölçüde garantidir. Siparişi veren kurum veya topluluk bunu er veya geç seslendirir. Yok, besteci bir yarışmaya katılmak üzere yazmışsa, ancak finale kalırsa seslendirme ödülüne kavuşabilir. Özellikle uluslararası yarışmalarda final, deyim yerindeyse aslanın ağzındadır. Geçtiğimiz günlerde bir bestecimiz, dünyadaki saygın yarışmalardan, Japonya'da düzenlenen Uluslararası Toru Takemitsu Bestecilik Yarışması'nda finale kalarak bu olanağa kavuştu.
Mehmet Özkan (d. 1987) "Anarchical Lament" başlıklı orkestra için intermezzo'sunun Yasuo Shinozaki yönetimindeki Tokyo Filarmoni Orkestrası tarafından seslendirilmesine tanıklık etti.
Toru Takemitsu (1930-1996) uluslararası alanda en çok tanınan, müzikleri beş kıtada en fazla seslendirilen Japon bestecisidir. Bu yıl 25.ncisi düzenlenen adına oluşturulan yarışmanın özelliği, 35 yaşından küçüklerin katılabilmesi, jürisinin tek kişi olması ve her yıl başka bir iyi bestecinin jüriliği üstlenmesidir.
2022 yılı yarışmasının jürisi, ABD'de Stanford Üniversitesi Müzik Bölümü’nde de kürsüsü bulunan İngiliz besteci Brain Ferneyhough (d.1943) idi. Jüri, 27 farklı ülkeden gönderilmiş 79 eseri inceledi ve aralarından dört yapıtı finalist olarak belirledi.
Foto: Michiharu Okubo
Bunlar İtalya'dan Andrea Mattevi ( Comune il principio e la fine del cerchio), Japon Takuto Muromoto ( KEBESU - Circle of Flame), Meksikalı Omar Hernández Lazo ( Inflamado de una álgida lejanía) ve Mehmet Özkan (Intermezzo for Orchestra - Anarchical Lament) olarak açıklandı.
Yarışmanın bu yılki konseri 29 Mayıs 2022'de düzenlendi. Jüri Brain Ferneyhough, pandemi koşulları nedeniyle gelemediği ancak internet üzerinden izlediği konserde online olarak şu cümlelerle duygularını paylaştı:
“Covid kaygılarının bu etkileyici etkinliğe katılmamı engellediği için çok üzgünüm. Yetmiş dokuz eserle yüzleşmek ve onların bazen çok farklı estetik niteliklerine ve karmaşık ve zengin ortama, yani orkestraya yaklaşımlarına erişmek bir onurdu ve hiç de azımsanmayacak bir meydan okumaydı. Hiç kimse objektif değerlendirmeler sunuyormuş gibi davranamaz. Belirli bir parçanın niyetleri olduğunu hissettiğim şeyle, bu niyetlerin nihai esere yansıma derecesini dengelemek için elimden gelenin en iyisini yaptım.”
Jüri Ferneyhough , birinciliği Japon, ikinciliği İtalyan besteciye verirken üçüncülüğü Türk ve Meksikalı besteciler arasında paylaştırdı. Böylece Özkan, 300.000 Japon Yeni ( 37.500 TL) tutarında para ödülünün de sahibi oldu.
İngiliz besteci Ferneyhough finalistleri açıklarken “Anarchical Lament/ Anarşik Ağıt” için “Bu parçanın gür, tiz ve kendinden emin sesinden çok etkilendim” demişti. Final konseri sonunda kesin sonuçları açıklarken ise, bu kez eleştirisini de içeren şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bu eser, hem sağlam dünyasında hem de dokuların karşı karşıya gelme ve iç içe geçme biçiminde birçok risk alıyor. İyi! Bununla birlikte, 'anarşik' yönün biçimsel terimlerle etkin bir şekilde konuşlandırıldığından şüpheliyim: belki de bölümlerin uzunluğu dramatik gerilimi vurgulamak için daha farklı olabilirdi. Kademeli duraklamalar bana göre fazla "geleneksel"di ve gerilimin dağılmasına izin verdi.”
Bu sonuçla, Mehmet Özkan, 25 yıllık tarihinde Takemitsu Yarışması'nda finale kalıp dereceye giren ikinci Türk besteci oldu. 2015'te de Fin besteci Kaija Saariaho'nun jüriliğindeki yarışmada Yiğit Kolat, birincilik ödülünü Fin Sebastian Hilli ile paylaşmıştı.
Peki, kimdir Mehmet Özkan?
Doğum yeri Kırcaali. Suyun öte yakasından gelen pek çok Türk gibi, ailesinin Bulgaristan'dan göçüp Bursa'ya yerleşmesi sonrası, müzik eğitimine piyanoyla başlamış. Uludağ Üniversitesi Devlet Konservatuvarı piyano bölümünde Murat Gürtel ile eğitimini sürdürür, konserler de verirken lisans son sınıfta rotasını kompozisyona çevirmiş. MSGSÜ Devlet Konservatuvarı'nın sınavını kazanarak Hasan Uçarsu'nun kompozisyon sınıfına kabul edilmiş, Özkan Manav ile füg ve armoni, Ahmet Altınel ile kontrpuan, Mehmet Nemutlu ile solfej çalışmış, lisans ve yüksek lisans eğitimini burada tamamlamış.
Ya önceki yapıtları?
''Patlıcan'ın Soytarısı'' başlıklı orkestra yapıtı MSGSÜ Devlet Konservatuvarı Orkestrası tarafından, ''Delirmişin Şarkısı'' adlı orkestra ve bariton için yazdığı eser de “ 9. Dr. Nejat F. Eczacıbaşı ulusal beste yarışmasında'' finale kalarak İzmir Devlet Senfoni Orkestrası tarafından seslendirilmiş. ''Çeşme in Summer Dance with The Bomber adlı yapıtı ise “Music Connects Contemprary” etkinliği kapsamında Köln’de “Garage Ensemble” tarafından seslendirilerek Köln Festivali programına alınmış, ayrıca Belçika, Almanya, Rusya ve Tayland'da da oda müziği eserleri farklı toplulukların konser programlarında yer almış.
Mehmet Özkan halen, İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı'nda öğretim görevlisi olarak çalışıyor ve beste çalışmalarını sürdürüyor.
2023 Takemitsu Yarışmasına bestecilerin katılımı için Eylül'e kadar süre var. Bakalım Türkiye'deki genç bestecilerden bu yarışa katılacak olacak mı? Bu kez jüri Japon besteci Jo Kondo.
Ama ondan önce yanıtını merakla bekleyeceğim soru, bakalım hangi orkestramız Mehmet Özkan'ın bu üçlü orkestra için bestelenmiş ödüllü bestesinin Türkiye'de ilk seslendirilişini yapmaya talip olacak.
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
27 Haziran 2022, Ankara
