Cenaze marşları hariç, çoksesli müziği ve ordusu olan her ülkede “marş”ların işlevi, kitleleri bir arada tutmak, onları coşkulandırmak ve bütünlük sağlamaktır.
Bando çaldığı zaman daha sert gelen marş müzikleri, orkestrasyonu yapılıp, işin içine yaylılar da girince biraz yumuşayıp, sokaktan-meydandan salona girer.
Marşların ulus tarafından benimsenmesi için zamana gereksinim vardır, tabii bir de söz-müzik uyumuyla kolay akılda kalması önemlidir.
27 Ekim 2023 akşamı, CSO’nun ana salonundaki manzarayı izler ve marşları dinlerken, programdaki bazı marş ve şarkıların nasıl salonu dolduran dinleyici tarafından benimsenmiş olduğunu, hatırlandığını ve söylenebildiğini gördük.
Bunların başında Cemal Reşit Rey’in Faruk Nafiz Çamlıbel ile Behçet Kemal’in sözleri üzerine bestelediği 10. Yıl Marşı geliyor. Musa Süreyya’nın Vatan olarak da bilinen Mülkiye marşı, Faik Canselen’in İleri marşı da öyle. Muammer Sun’un Karadeniz, İzmir’in Dağlarında ve Biz Atatürk Gençleriyiz marşları ise geniş yelpazede bir yaş kuşağı tarafından biliniyor olmalı ki, söylendiğinde salondaki coşku hayli yükseldi. Özellikle Biz Atatürk Gençleriyiz çok alkışlandı.
Necil Kâzım Akses’in 50. Yıl Marşı da, yaşı uygun olan radyo dinleyicileri tarafından hemen anımsandı.
Ayten Alpman’ın ünlendirip sevdirdiği Türkçe sözleri Fikret Şenes’e ait, orkestra düzenlemesini Utar Artun’un yaptığı Memleketim şarkısında ise koroların coşku oranının da, salondaki dinleyiciyle birlikte arttığını gördük. Ne de olsa hem duygulandırıcı sözler, hem de popa yakın bir şarkı… Aslında şarkının Mireille Mathieu'nün Fransızca L’aveugle adlı şarkısına yazılmış Türkçe sözlerle söylendiğini, müziğin orijinalinin ise Rabbi Elimelekh adlı bir Yahudi halk şarkısı olduğunu pek az kişi bilir.
Sözleri dinleyici tarafından en rahat hatırlanıp herkes tarafından söylenen ise müziği İsveçli besteci Felix Körling’e, sözleri Ali Ulvi Elöve’ye ait, orkestrasyonu Nejat Başeğmezler tarafından yapılmış, halk arasında “Dağ başını duman almış” diye bilinen Gençlik Marşı oldu.
Doğrusu, konser geniş katılımlı biçimde iyi düzenlenmişti. CSO’nun yanı sıra Devlet Çoksesli Korosu, TRT Ankara Radyosu Çoksesli Korosu ile çeşitli düzeyde okulların ve üniversitelerin korolarının katılımı söz konusuydu. Program kitapçığında tam 27 koro saydım. Ankara korolarının yanı sıra, bunlar arasında Antakya, Denizli, Karabük, Edirne, Kahramanmaraş, İstanbul ve Zonguldak illerimizden gelenler de vardı. Arka koro balkonuyla yan balkonların komşu bölümleri tümüyle çocuk ve gençlik olarak konuk korolara ayrılmıştı.
CSO’nun 1. Şefi Cemi’i Can Deliorman, konser boyunca dinleyiciyle çok olumlu bir iletişim kurdu. Onları marşlara katılmaları için özendirdi ve yönlendirdi. Marşların sözlerinde Cumhuriyet, Türk, Mustafa Kemal Paşa özellikle vurgulattığı sözcüklerdi.
Koroları kendi şefleri hazırlamıştı bu konsere.. Sahnede orkestranın hemen arkasında Burak Onur Erdem’in hazırladığı Devlet Çoksesli Korosu ile Elnara Kerimova’nın hazırladığı TRT Ankara Radyosu Çoksesli Korosu, birlikte aynı giysilerle, tek bir koro görünümü vererek konuşlandırılmıştı.
Başkemancı sandalyesinde Esra Gökoğlu’nun oturduğu orkestra üyelerinin, tıpkı koro üyeleri gibi yeri geldiğinde sallayacakları Türk bayrakları hazırdı. Bazı orkestra üyeleri, özellikle yaylıcılar, çaldıkları marşın sözlerini de söylediler. Program kitapçığına, marş ve şarkıların sözleri de yerleştirilmişti. Böylece herkesin katılımına kolaylık sağlanmak istenmişti.
Yeni 100. Yıl marşlarından İletişim Başkanlığı’nın seçtiği İlker Kömürcü’nün “Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yıl Marşı”, Utar Artun’un ABD’den yazıp gönderdiği “Yüzyılın Yıldızı” ve Hasan Uçarsu’nun “100. Yıl Türküsü” ile İlhan Çınar’ın “Binler Yaşa Cumhuriyet”i de yer alıyordu.
Dinleyicinin yoğun alkışı nedeniyle şefler birkaç kez sahneye geldi, Deliorman bis olarak 10. Yıl Marşı ile İzmir’in Dağlarında’yı ve Memleketim’i yeniden sundu.
Sonuç olarak, 100. Yılda, bir takım çevreler tarafından yasak savmaya dönüştürülen ve amacından saptırılan 100. Yıla yakışır bir konser coşkusu yaşandı Ankara’da…
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
27 Ekim 2023, Ankara
