Nasıl Beethooven'in 9. Senfonisi Avrupa Birliği'nin marşı olarak kabul ediliyorsa, European Union Chamber Orchestra da, topluluğun bir bakıma resmî orkestrası sayılabilir. Gerçek anlamda topluluğun müzik elçisi… Peki, bu ünvanı hak ediyor mu? Hemde nasıl! Mükemmel bir yaylı orkestra. Yedi keman, iki viyola, iki viyolonsel ve bir kontrbasla standart oda orkestrası olarak sahneye çıkıyor, senfoni seslendirmelerinde buna iki korno ve iki obua, bazen klarnet ekleniyor.
Orkestrayı, 27 Nisan 2023 akşamı, 37. Uluslararası Ankara Müzik Festivali'nin kapanış konserinde CSO Ana Salon'da dinledik. Solist Hande Küden festival tarafından seçilerek topluluğa önerilmişti. Tek yaprak basılı programda dört yapıt görünüyordu. Joseph Haydn'ın 26. Senfonisi ile açılışı yapan, birinci kemanda İrlandalı Darragh Morgan'ın önderliğindeki topluluk, ardından Wolfgang Amadeus Mozart'ın “Türk” lakaplı 5. Keman Konçertosu'nda Hande Küden'e (d. 1992) eşlik etti.
İPEK GİBİ KÜDEN
Hande Küden, fevkalade duyarlı, yapıttaki incelik ve ayrıntıları ortaya çıkaran müzikal bir yorumla özellikle son bölümü mehter müziği esinli konçertoyu seslendirdi. Yoğun alkışla beğenisini ortaya koyan dinleyiciyi Belçikalı besteci Eugène Ysaÿe'ın “Melancolie”sini icra ederek ödüllendirdi.
Çevremizde oturan eski hariciyeci arkadaşlardan pek çok soru geldi. Kim bu kız? Soyadı Hollandalıya benziyor, Türkle evli bir Hollandalı aileden mi? Nerede okumuş?
Onları, bazıları festivalin web sitesindeki özgeçmişte bulunmayan kısa bilgilerle aydınlatmaya çalıştım. Öncelikle en sondan, Hande'nin dünyanın sayılı orkestralarından Berlin Filarmoni'nin keman üyesi olduğundan başlayarak, bu önemli başarı öyküsünü özetlemeye çalıştım.
Hande'yi yıllar önce ilk kez Cihat Aşkın'ın sömestr tatilinde Ankara'nın Beypazarı ilçesinde düzenlediği CAKA sınıfında görmüş ve dinlemiştim. Adana'da Çukurova Üniversitesi'ndeki hocası iyi pedagog Daniya Kaynova birkaç küçük öğrencisini getirmişti bu çalışmaya. Hande daha 9 yaşındaydı ve yeteneğini yeni başladığı kemanda hemen göstermeye başlamıştı. Çocuk korosundayken gittiği bir konserde dinlediği kemancıdan özenerek başlamıştı keman çalışmaya... Hızla ilerledi, girdiği pek çok ulusal yarışmada birinciliği elde etti. 2014'te Donizetti Klasik Müzik Ödülleri’nde ‘Yılın Genç Müzisyeni’ ödülünü jüri benim önerim üzerine Hande Küden'e verdi. Türkiye'de aldığı lisans diploması ardından Berlin'deki Hans Eisler Akademisi'ne burslu olarak kabul edilip oradan da lisans ve yüksek lisans diplomalarını alırken, Deutsche Symphonie'nin başkemancılığına kadar yükseldi, ardından da Berlin Senfoni'nin sınavını orkestra üyelerinden tam puan alarak kazanıp orkestranın ilk kadrolu Türk kemancısı oldu.
Gelelim, arkadaşların Hollandalıya benzettiği soyadına… Küden Orta Asya'dan beri dilimizde olan bir sözcük. Kaliteli ipek kumaş için söylendiği gibi, Anadolu'da yaygın olarak “düğün yemeği” ve “düğün” anlamında kullanılıyor. Eh, Hande de elindeki kemandan ipek gibi sesler çıkartıyor!
HOLST, ERYILMAZ VE BOLULU ÂMÂ RASİM
Konserin ikinci yarısında, EU Chamber Orchestra'nın başkemancısı, önce basılı programda bulunmayan bir yapıt seslendireceklerini anons etti: Gustave Holst'un St. Paul's Süiti… Gezegenler süitiyle tanınan İngiliz bestecinin Do majör tonalitideki dört bölümlük yapıtı, topluluk yaylılarınca mükemmel seslendirildi. Süitte bir azizin adının yer alması, St. Paul adını taşıyan bir kız okuluna ithaf edilmiş olmasından kaynaklanıyor.Yâni dinsel bir gönderme yok.
Ardından bizim Erberk Eryılmaz'ın (d. 1989) “Bolulu Âmâ Rasim”i geldi. Topluluk yaylı dörtlüye küçülerek tek bölümlük yapıtı enerjik biçimde icra etti.
Peki kimdi bu Bolulu Âmâ Rasim? Önümdeki sırada cep telefonlarıyla hemen internetten arayıp elinde keman, palabıyıklı bir adamın resmine baktığını ve birbirine gösterdiğini gördüm.
TDK, yıllar önce inceltme ve uzatma işareti olan şapkayı yazımdan kaldırdığından bu yana pek çok sözcük doğru okunamıyor. Rasim'in lakabı da bunlardan biri. “Âmâ”, gözleri görmeyen demek. Rasim de üç yaşında geçirdiği bir rahatsızlık nedeniyle göremez olmuş. Tıpkı Ray Charles, Necip Celal gibi gözünde kara gözlüklerle dolaşmış ve sahneye öyle çıkmış.
Halk müziği ve oyun havalarından esinli pek çok bestesi bulunan Erberk'in Bolulu Âmâ Rasim'i (1946-1997) ihmal etmesi elbette düşünülemezdi. “Bolu çiftetellisi” olarak bilinen oyun havasını kemanıyla çeşitlendirip pek çok “sözlü oyun havası” da geliştiren, kurduğu ekiple düğünlerin vazgeçilmezi olup kazancıyla yedi çocuğunu da okutan, Mengen'in Küçükkuz köyünden çıkma otodidakt müzisyen, Erberk sayesinde klasik müzik repertuarına da girmişti.
Holst'un süitiyle, Erberk'in dörtlüsü birbiri peşisıra hiç yadırganmadı. Zaten süitin iki bölümündeki enerji ile dörtlüdeki enerji birbirini çağrıştırıyordu.
Konserde EU Chamber Orchestra, yeniden üflemelileri de arasına alarak Mozart'ın La majör 29. Senfoni'sini seslendirdi. Bis olarak, gene Mozart'tan kısa bir parçayla dinleyiciyi selamlayıp sahneden ayrıldı.
Toplululuğu canlı olarak ilk kez dinlemekten mutlu oldum. Programa alınması için öneren şef Orhun Orhon'un zaten vasat bir topluluk için israrlı olması beklenemezdi. Ayakta çalan, herbiri solistik özellikler taşıyan üyeleriyle şefsiz oda orkestralarını dinlemeye doyum olmuyor.
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
28 Nİsan 2023, Ankara
