Bazen karşınıza sizinle ilgili öyle bir şey çıkar ki, hayretten küçük dilinizi yutarsınız! Anıtsal piyanistimiz İdil Biret ve eşi Şefik Büyükyüksel, haberi alıp kapak resmini gördüklerinde pek şaşırdılar.
İdil Biret'in 22 Kasım 1963'de Amerika'daki ilk orkestra konserinin, kapağında aynı gün bir suikaste kurban giden ABD Başkanı John Fitzgerald Kennedy'yi vurulduğu açık arabada gösteren bir fotoğraf bulunan CD'si yayımlanmıştı.
Öykü ilginçtir. Bu konser öğleden sonra saat 14.30'daydı. İdil Biret Rahmaninov'un 3. Piyano Konçertosunu seslendirecekti.. Boston Senfoni'nin efsanevi şefi Erich Leinsdorf haber geldiğinde dinleyiciye durumu anlatarak “Bu yüzden Beethoven'in Eroica Senfonisinin cenaze marşı bölümünü çalacağız “ demişti. İcrayı Kennedy'ye saygı ifadesi olarak dinleyici ayakta dinliyor, arada ise konserin iptal edilmeyeceğini Boston Senfoni'nin Mütevelli Heyet Başkanı Henry B. Cabot “Babamın öldüğü gün konsere gitmiştim.Biz de konserin ikinci yarısını dinleyerek teselli bulacaksınız” sözleriyle duyuruyordu.
İşte böylesine talihsiz bir güne denk gelen İdil Biret'in Amerika “debut”sünün canlı kaydı, Boston Senfoni'nin Erich Leinsdorf konserlerini günümüz dinleyicisi için özel bir stüdyoyla başlattığı dizinin 4.cü plağı olarak yayımlanmıştı. (Erich Leinsdorf, Vol. IV; İdil Biret - (St Laurent Studio YSL T-380) C1458.)
Bu CD'nin elimize geçmesini merakla beklerken, İdil Biret'in 130 Cd ve 4 DVD'den oluşan, kitapçıklar toplamı 800 sayfa tutan IBA etiketli süper kayıt kutusunun Avrupa'da talep görmeye başladığı haberini aldık.
Almanya'da yayımlanan, Avrupa'nın sayılı müzik dergilerinden Piano News Biret'i kapak yapıp tam 7 sayfalık bir yazı yayımlarken, yeni abonelere 20 adet Beethoven kutusu ile 10 adet imzalı İdil Biret kitabı verileceğini Ilan etmiştı. IBA etiketinin dünya dağıtımını üstlenen Naxos firması da, 130 CD'lik süper kutunun kapağı ile ilanlar veriyordu.
ZENGİN BİRİKİM
Nedir bu süper kutu? İdil Biret'in 1959'dan beri yaptığı bütün kayıtlarını içeren 10 küçük kutudan oluşuyor. Toplamda 130 CD var içinde. Bunlar İdil Biret'in Pretoria, Vega, Decca, Alpha (Fransa); Atlantic/Finnadar, Pantheon (ABD); EMI/HMV (Almanya), Naxos (Hong Kong) plak şirketleri ve kendi etiketi IBA (Türkiye) için yaptığı kayıtlar. Bir kısmı eski LP'lerden temizlenerek CD'ye aktarıldı.
Süper Kutuda Beethoven, Brahms, Chopin, Franck, Grieg, Hindemith, Liszt, Rachmaninov, Ravel, Schumann ve Çaykovski'nin bütün piyano konçertoları, Bach, Bartok, Mozart, Prokofiev, Saint-Säens, Saygun, Schönberg, Şostakovich ve diğer bazı bestecilerin konçertolarının yer aldığı , piyano ve orkestra için altmıştan fazla eser bulunuyor.
Kutuda Brahms, Chopin ve Rachmaninov'un solo piyano eserlerinin tamamı ile Beethoven'in 32 piyano sonatı, Bach'ın 48 Prelüd ve Füg'ü ile Schumann ve Liszt'in başlıca piyano eserlerinin hemen hepsi mevcu. Aynı zamanda Berlioz'un Harold İtalya'da ile Fantastik Senfoni eserleri, Schubert'in şarkıları ve Wagner'in opera müziğinin Liszt tarafından yapılan piyano uyarlamalarının yanı sıra Biret'in kendisinin yaptığı iki Brahms senfonisinin piyano uyarlamaları da yer alıyor. Bu iki Brahms senfonisinin Biret imzalı piyano transkripsiyonlarının notaları Shott Music tarafından yakında yayımlanacak.
Biret'in 20. yüzyıl solo piyano müziği kayıtları arasında Pierre Boulez'in üç Sonatı, György Ligeti'nin iki Etüt kıtabının tamamı, Stravinsky'nin Ateşkuşu ve Petruşka balelerinin piyano uyarlamaları, Adnan Saygun'un 12 Prelüdü ve Ertuğrul Oğuz Fırat’in iki eseri yer alıyor. Oda müziği kayıtları arasında Brahms, Franck ve Schumann'ın piyano beşlileri, Brahms'ın çello ve piyano için iki sonatı ve Ateş Pars'ın viyola ve piyano için sonatı da var.
Kutudaki kayıtlarda İdil Biret, Londra Filarmoni Orkestrası, London Mozart Players, Polonya Ulusal Radyo Senfoni Orkestrası, Bilkent Senfoni Orkestrası, Yale Senfoni Orkestrası (ABD) ile José Serebrier, James Loughran, Antoni Wit, Jean Fournet, Louis Fremaux, Toshi Shimada, Burak Tüzün gibi seçkin şefler eşliğinde çalıyor.
Brahms, Franck ve Schumann beşlilerinde London String Quartet ve Borusan Quartet, Brahms çello sonatlarında Alman çellist Roderic von Benningsen ile, Pars'ın viyola sonatı ve Berlioz'un Harold İtalya'da eserinde ise duayen viyolacı Ruşen Güneş ile beraberdi.
İNGİLTERE SEFERİ
Son bir ay içinde, İdil Biret üç konserden oluşan bir de İngiltere turnesi yaptı. Bunlardanbiri tarihi piyanoların yer aldığı mekânda, biri eski bir kilisede, 13 Mayıs'taki ise, Londra'daki tanınmış salonlardan Cadogan Hall'deydi.
Tarihi piyanoların bulunduğu mekânda, Biret daha önce de Chopin'in Londra seyahati için satın alarak beraberinde getirdiği, dönüşte ise sattığı 1848 Playel bir piyanoda çalmıştı. Bu kez ise 1845'e tarihlenen Thalberg'in seçtiği bir Erard piyanoda çaldı.
Londra'daki konseri Türklerin kurduğu “piu Entertainment” organizasyon şirketi, Yunus Emre Enstitüsü'nden destek alarak düzenledi. Resitallerin genellikle verildiği Queen Elisabeth Hall tamir nedeniyle kapalı, Wigmor Hall de istenen tarihlerde dolu olduğundan büyük salonu 953 koltuk kapasiteli Cadogan Hall tercih edilmişti. Program kitapçığının sonunda İdil Biret'in 1960 yılında İngiltere'de Sir Adrian Boult yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası ile Mozart K. 467 sayılı konçertoyu çaldığı ilk konserinden bu yana, adadaki tüm müziksel etkinliklerinin anlatıldığı bir not da yer alıyordu.
İlk bölümde İdil Biret, 1959'da ilk kaydettigi LP'de yer alan Fantezi Parçalar Op.12, Abegg Variations, Op. 1 ve Toccata, Op. 7'den oluşan üç Schumann eseri çaldı. İkinci yarıda ise, Rahmaninov'un Variations on a theme of Corelli, Op. 42 ile 6 Moments Musicaux, Op. 16 vardı. Yoğun alkışlara karşılık olarak Handel Menuet ile bis yaptı. Londra konserini, Bryce Morrison, Chris Axworthy, David Nice gibi önemli müzik yazarları da izledi.
İdil Biret, bu programı 21 Mayıs 2018 akşamı Kadıköy Süreyya Operasında Corelli Çeşitlemeleri hariç tekrarlayacak. O parça yerine de Debussy'nin Pour le Piano'sunu çalacak. Debussy deyince, değinmeden geçmeyelim, Biret son iki aya, Belçika'da Debussy kayıtlarını da sığdırdı. Demek ki, 75. yıl kutusuyla kayıt maratonu tamamlanmış olmuyor, sırada Debussy CD'si var.
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
18 Mayıs 2018