1967 yılından bu yana bir “Amerikalı gelin piyanist” olarak Türkiye’de yaşayan ve özellikle İstanbul klasik müzik dinleyicisinin yakından tanıdığı Judith (Lee Savage) Uluğ, anıtsal piyanistimiz İdil Biret’ten sadece bir yaş büyük, 1940 doğumlu. Yıllarca Koç Grubu’nda üst düzey görevler yaptıktan sonra emekliye ayrılan mühendis Tunç Uluğ’un eşi. Artık oda müziği ve konçertolar için sahneye çıkmayan Judith Uluğ’un meslekdaşı İdil Biret’le yolu ilginç bir biçimde, tüm müzikseverleri sevindirecek biçimde kesişti.
İdil Biret ve eşi Şefik Büyükyüksel 2002’de IBA’yı (İdil Biret Archive) kurdular. Naxos katalog numaralarıyla 2008-23 arasında 160’ın üzerinde CD albüm ve 14 DVD yayımladılar. Bunların tümü İdil’in kayıtlarından oluşuyordu. Biri hariç… İzmirli piyanist Tomris Öziş’in (1935-2022) saklanmış kayıtlarını Türk Sanatçıları Dizisi’ni başlatarak 5 CD’den oluşan bir albüm olarak armağan ettiler:
https://www.sanattanyansimalar.com/kayip-piyanistin-kayitlarini-idil-biret-aciga-cikardi/2943/
Şimdi ise aynı diziden, tam 10 CD’den oluşan Judith Uluğ kutusunu IBA’dan yayımladılar.
Şefik Büyükyüksel bu kararı nasıl aldıklarını albümün önsöz yazısında şöyle anlatıyor:
“Klasik müzik plaklarını satın almaya alışkın bir dinleyici kitlesi olmayan Türkiye, ticari plak sektörünün ilgi duyabileceği bir ülke değildi. Örneğin Sovyetler Birliği'nde ve Doğu Avrupa'da olduğu gibi, böyle bir endüstriyi yalnızca devlet finanse edebilirdi. Bu nedenle, büyük Türk sanatçılarının çok azının eserleri Türkiye'de veya başka yerlerde plak (ve daha sonra CD) olarak yayınlandı. Judith de bir istisna değildi. Tomris Öziş'te olduğu gibi, İdil ve ben, Judith'in Bach'tan Berg'e kadar otuzdan fazla bestecinin çok yüksek sanatsal kalitede eserlerini içeren canlı konser kayıtları hazinesini keşfettiğimizde, bir kutu seti yapmaya ve müzikseverlere bunların arasından bir seçki sunmaya karar verdik.”
İdil Biret de, meslekdaşının müzisyenliğini şöyle değerlendiriyor:
“ Judith Uluğ’un piyano stili bilgisi çok geniş ve icraları bu bilginin derinliğini de gösteriyor. Heyecan ve ilham dolu konser kayıtlarını dinlemek beni çok mutlu etti. Doğal ve abartısız müzik yapmak günümüzde az rastlanan bir kalitedir. Bu yorumların özelliği de işte burada. Müzik için icracının egosu ikinci plana geçer. Her çalınan notanın arkasında uzun ve derin çalışma vardır. Sadeliğe varmak için yılların getirdiği bir olgunluktur bu.”
ADETA MÜZİSYENLER RESMİGEÇİDİ
57 yıllık Türkiye yaşamında hem akademisyenlik yapan, İstanbul Devlet Konservatuvarı ile MSGSÜ Devlet Konservatuvarı’nda öğrenci yetiştiren, hem de konserlerine devam eden Judith Uluğ’un 1962-2006 arasında birlikte oda müziği yaptığı müzisyenler, adeta ünlüler resmigeçidi gibi:
Keman-piyano resitallerde bir veya birkaç kez sahneye çıktığı yabancı kemancılar Regis Pasquier, Uto Ughi, Vaclav Hudacek, Nigel Kennedy, Valery Klimov, Theo Olof, Devy Erlih, Josef Suk, Christian Ferras, Wolfgang Marschner, Peter Csaba, Massimo Quarta ve Elmar Olivera. Türk kemancılar arasında Ayla Erduran, Suna Kan, Yusuf Güler Aksöz, Saim Akçıl, Gönül Gökdoğan, Nuri İyicil, Çağıl Yücelen, İsmail Aşan ve Pelin Halkacı Akın bulunuyor.
Sahneyi paylaştığı viyolacılar arasında ise Ruşen Güneş, Matthias Buchholz, ve Semra Griffiths yer alıyor. Birlikte çaldı çellistler; Lim Kek Beng, Reine Flachot, Christine Walevska, Maurice Gendron, Wolfgang Boettcher, Selma Gökçen, Lluis Claret, Richard Markson, kontrbasçı ise Engin Babahan'dı. Ayrıca, birlikte sahne aldığı üflemeli çalgı sanatçıları arasında Gülsen Tatu (flüt), Celal Akatlar (obua) ve Alan Civil (korno) bulunuyor. .
Çok sayıda Avrupa ve Asya ülkesinde sahneye çıkan Judith Uluğ buyuk çoğunluğu İstanbul’da olmak üzere, Ankara, İzmir, Adana, Tarsus, Antakya, Antalya, Mersin ve Bursa şehirlerinde konser verdi, festivallere katıldı. Sadece. 16 İstanbul Müzik Festivali’nde verdiği konser sayısı 17. Konçerto seslendirdiği şefler arasında George Singer, Ferdi Statzer, Gürer Aykal, Mircea Basarab, Dieter Brux, Yusuf Güler Aksöz, Iosif Conta, İonescu-Galati, Betin Güneş, Cansung Kahidze, Tadeusz Strugala ve Rengim Gökmen var.
Judith Uluğ’un uzmanlık alanlarından biri de opera şarkıcılarına eşlik etmekti. Bu şancıların arasında Ayhan Baran ( bas), Yıldız Dağdelen, Lynn Çağlar,( mezzo soprano), Güher Güney, Cristina d’Alpino, Güzin Gürel, Suna Korat, Zehra Yıldız, (soprano), Dan Iordachescu, Mete Uğur (bariton).
Kemancı-Şef Yusuf Güler Aksöz, birlikte epey konser verdikleri piyanisti “ Judith mükemmel bir insan ve mükemmel piyanist” diye tanımlıyor.
Uluslararası şancılığının yanısıra iyi bir piyanist de olan dostum rahmetli Ayhan Baran’ın bir sohbetimizde Judith Uluğ için “Çok rahat ettiğim bir eşlikçi, bazen sözü unutup uydurduğum zaman bile hiç şaşırmaz, şarkının ruhunun içine girer” dediğini anımsıyorum.
YOĞUN EMEK, İYİ SONUÇ
Eldeki kayıtların incelenip kutuya gireceklerin ayrıştırılması ve 10 CD’nin içeriklerinin saptanması aşamasında Judith Uluğ ile İdil Biret ve Şefik Büyükyüksel çiftinin yoğun emekleri var. Bilgisayar başında saatler geçirdiler.
Sonraki aşamada ise yapımcı Kerim Selçuk, mastering ve kurguda Ozan Sarıer, kitap editörlüğü için Murat Özatilla ve grafik hazırlıklarda Ali Ergün devreye girdiler ve bu kutu ortaya çıktı: https://www.opus3a.com/u/judith-ulug-concert-performances-1962-2006-cd/e06a5e76536b66ca49eb0adc4225e005
Pek çok önemli bestecinin yapıtlarına getirdiği iyi yorumlar, kayıtlardaki teknik hatalar nedeniyle kutuya alınamamış. Bunları Şefik Büyükyüksel “Kayıtlardaki teknik hatalar nedeniyle kutu setine dahil edilemeyen ve aralarında Saint-Säens, Pablo de Sarasate, Brahms, Schumann, Richard Strauss, Hasan Uçarsu ve Muhiddin Dürrüoğlu'nun eserleri ile Rachmaninov'un 3. Konçertosu'nun Yusuf Güler Aksöz ile bir başka versiyonu gibi yüksek sanatsal kaliteye sahip eserler de vardı” diye açıklıyor. Ama alınanlar zaten Amerika, Latin, Avrupa ve Türk bestecilerin yapıtlarına getirdiği yorumlar konusunda yeterince fikir veriyor. Kutudaki CD’leri dinleyenler, eğer bu müziği büyük, kendisi mütevazi piyanistin müziğiyle daha önce tanışmamışlarsa, inanıyorum ki hayıflanacaklardır.
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
3 Mart 2024, Ankara
Kutuda yer alan yapıtlardan bir seçki:
Konçertolar:
Rahmaninov 2 ve 3, Prokofiev 2, Barber Op. 38, Gershwin “Mavi Rapsodi”, Mozart Nr. 21
Solo eserler:
Skriabin Sonat 4, Prokofiev Sonat 7, Rahmaninov Sonat 2, Sostakoviç Sonat 1, Barber Sonat Op. 26, Stravinsky Sonat 3 kısımlı, Mozart Sonat 12 ve 18, Berg Op. 1, Erkin Sonat, Cemal Reşit Rey Sonat (1936), Bartok Allegro Barbaro, Liszt Petrark Sonat ve Liebestraum, Webern Çeşitlemeler Op. 27, Usmanbaş 6 Prelüd, Schönberg 3 Piyano parçası Op. 11, Ravel Gaspard de la nuit, Granados ‘Goyescas’ Op. 11, Albeniz ‘Triana’ Iberia’dan, Copland Piyano için Çeşitlemeler …
Oda müziği:
Usmanbaş Keman/Piyano Sonatı, Franck Keman/Piyano Sonatı, Schubert Keman/Piyano için Sonatina, Schubert Çello/Piano için ‘Arpeggione’ Sonata …
Şan eserleri:
Saygun ‘Bozlak’ ve ‘Köroğlu’,