Frida Kahlo Baleleri

1899 yılında Mexico City yakınlarında doğmuş olan besteci Carlos Chávez, Diego Rivera’nın (Frida Kahlo’nun eşi) çok iyi arkadaşıdır. Horse Power (Beygir Gücü) adlı bir bale için beraber çalışmaktadırlar. Rivera balenin kostüm ve dekor tasarımını yapar. Meksika kültürünü yansıtan bu bale Philadelphia’da 1931 yılında sergilenir. Orkestrayı Leopold Stokowski yönetir. Diego eşi Frida Kahlo ile birlikte bu gösteriye gider. Kahlo baleyi “kargaşa” olarak görür ve böyle bir balede balerinlerin aslında Meksikalı olmaları gerektiğini belirtir. Sahnedeki sarışın balerinlerden hiç haz etmez. O sıralar Kahlo’nun eserleri ve hayatı henüz bale eserlerine dönüşmemiştir. 1940 yılında ise New York Modern Sanat Müzesi’nde (MOMA) “20 Asırlık Meksika Sanatı” nı anlatan bir sergi için yine besteci Chávez’e baş vurulur. Kahlo da “İki Frida” adlı tablosuyla bu sergiye katkıda bulunur (Sabbeth 52).

Değişik koreografların ilgisini çeken Meksikalı sanatçı Frida Kahlo 1907 de doğmuş, 1954 de ölmüş. 47 yıllık hayatında inişli-çıkışlı, dalgalı, fırtınalı günler yaşamış. Eserleri Meksika kültürünü ama daha çok bu acı dolu hayatı yansıtırlar. Sürrealist (Gerşeküstücülük) akımı başlatan André Breton Kahlo’nun eserlerini “kurdela ile sarılmış bir bomba” diye tanımlamıştır. Ancak Kahlo bu tanımlamayı reddeder ve resimlerinin kendi yaşam gerçeklerini yansıttığını ısrarla vurgular. Sağlık sorunlarıyla dolu hayatı, Diego Rivera ile yaşadığı fırtınalı evliliği ile birleşince resimlerine oto-portre olarak yansır. Kahlo’nun yarattığı 140 resim içinde 55 i oto-portredir. Frida kendini çoğu zaman yalnız hisseder. Geçirdiği bir otobüs kazasından sonra ölene kadar ızdırap içinde yaşar. 1910 yılında Kahlo 3 yaşında iken Meksika Devrimi olur. Kahlo, Modern Meksika’nın doğumu olan bu tarihi kendi doğum günü olarak seçer (Frida Kahlo,wikipedia 1- 4).

Çok renkli resimleri gibi özel hayatı da çarpıcı renklerle doludur. Bir süre evlerinde ağırladıkları Trotsky ile bile ilişkisi olmuştur. Eşi Diego (Kahlo Diego’nun üçüncü karısı) da evlilik dışı ilişkileriyle ünlüdür. Bir ara çift 1939 yılında boşanır 1940 yılında tekrar evlenirler ama fırtınalı ilişkileri devam eder.

Kahlo’nun doğduğu ve yaşamının sonunda geri döndüğü ev La Casa Azul (Mavi Ev) 1958 yılında müze olmuştur (Frida Kahlo- Vikipedi 1-4).

Bu renkli yaşamı olan ve bir “fenomen” diye adlandırılan ölümle adeta dans eden sanatçı değişik koreografların ilgisini çekmiş ve Kahlo baleleri yaratılmıştır. Bu baleler arasında ilginç bir koreografik çalışma Avusturyalı koreograf Johann Kresnik’in 1992 yılında yarattığı Frida Kahlo ‘dur. Kresnik, Kurt Jooss’un yarattığı Dans Tiyatrosu ve Dışavurumcu Dans geleneğini sürdüren, flim yapımcıları Federico Fellini ve Pier Paolo Pasolini etkisinde, kışkırtıcı koreografik çalışmalar yapan bir çizgi-dışı koreograftır. Yaşamları fırtınalı aktivist bireyler ilgisini çekmiştir. Frida Kahlo’nun yaşamı ve resimleri böyle bir koreograf için eşi bulunmaz bir kaynak oluşturmuştur (Johann Kresnik, wikipedia 1-3).

1998 yılında, North Carolina’da Asheville Çağdaş Dans Topluluğu Looking for Frida (Frida’yı Ararken) adlı bir bale yaratır. Bu bale aynı yıl hem Asheville’de hem de Fransa’da Montpellier ve Toulouse’da sergilenirken Meksika’da Merida’ya da uzanmıştı. Eserde “ölüm” teması vurgulanmış, Kahlo (ki ölümü arkadaşı olarak görür) bir iskeletle bile dans etmişti. Devamlı acılar içinde olan bu sanatçının yaşamı ve çektikleri bale diliyle görüntüye getirilmişti (Viva La Vida: Asheville Contemporary Dance Theatre 1-5).

Yine 1998 yılında Digital Dans Sistemi uygulanarak (ki bu sistemi Danimarka Elektroakustik Müzik Enstitüsü yaratmıştır) ilginç bir Sisters (Kız Kardeşler) adlı Kahlo balesi yaratılmıştır. Marie Brolin-Tani’nin koreografisini yaptığı bu balede 2 dansçı Aaarhus- Danimarka ‘da bir atölye çalışmasında Frida Kahlo’nun feminen ve maskülen yanlarını yansıtmışlardır (Frida Kahlo and Contemporary Thoughts 1).

2007 de ise (ADOB’a da konuk koreograf olarak gelen) Robert Balogh da bir Frida balesi yaratmıştır. Balogh sahneye bir hastane yatağı da getirir ve yatakta yatan Frida’nın baş ucunda ağızları maskeli doktorlar vardır (Robert Balogh 1).

2013 yılında Berlin Devlet Balesi, Alexnader Maev’in müziğiyle Rus dans sanatçısı ve koreograf Yuri Smekalov’un yönetiminde Infinita Frida (Sonsuz Frida) adlı bir bale sahneler (Yuri Smekalov 5).

Belki “Frida” baleleri arasında en çarpıcı olanı İngiliz Milli Bale Topluluğu’nun (English National Ballet) nin Nisan 2016 da yarattığı Broken Wings ( Kırık Kanatlar) adlı çalışmadır.

İngiliz Milli Bale Topluluğu’nun yönetmeni Tamara Rojo kadın koreografların yarattığı baleleri sergileme amacıyla She Said (O Dedi) adlı bir programda 3 kadın koreografın (Aszure Barton, Annabelle Lopez Ochoa, Yabin Wang) eserlerine yer verir. Anabelle Lopez Ochoa’nın eseri Broken Wings (Kırık Kanatlar) Frida Kahlo’nun acı dolu, kırık hayatını görüntüye getirirken Kahlo’nun kırık vucudu bütün engellerine rağmen ve ölüme meydan okurcasına dans etmektedir. Kahlo’yu Tamara Rojo canlandırırken, Diego rolünde Irek Mukhamedov, Tamara Rojo’ya eşlik eder (Sweeney 1-2).

Değişik bale toplulukları değişik yıllarda ilginç yaklaşımlarla, Frida Kahlo’nun hayatını dans diliyle görüntüye getirmiş. Frida Kahlo balelerine Türkiye de katkıda bulunuyor. Ankara Devlet Opera ve Balesi de bu ilginç sanatçının hayatına ilgi duymuş ve dansçı-koreograf Özgür Adam İnanç, Modern Dans Topluluğu için Frida balesini yaratmış. 2 Perdelik bale, 16 Nisan 2016 tarihinde izleyicilerle buluştu. Bu şekilde bir Türk Bale Topluluğu da Frida Kahlo’nun hayatına yeni bir boyut katmış oluyor.

KAYNAKLAR

Sabbeth, Carol.

Frida Kahlo and Diego Rivera,

Chicago: Chicago Review Press, 2005.

Sweeney, Stuart.

“She Said: English National Ballet”, Critical Dance,

(http://criticaldance.org/said-english-national-ballet/, 1-2)

(Kullanım Tarihi: 6.05.2016)

Web Siteleri:

Frida Kahlo üzerine:

(https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Frida_Kahlo&printable=yes, 1-12)

(Kullanım tarihi: 4.05.2016)