Opera-Bale, Tiyatro ve Orkestralarda Son Durum…

11 Temmuz 2018 itibariyle ve çıkarılmış olan KHK ile CK'lerine göre gerçek hukukî durum nedir? Orkestralarla ilgili hangi değişiklik yapıldı?

“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adı altında Başkanlık Sistemi'ne resmen geçişin ardından yayımlanmaya başlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile devlet şeması yeniden biçimlendiriliyor. Resmi Gazete'de yayımlanan bir KHK ve üç Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle ile neler gitti? Neler kaldı? Memur-sözleşmeli sanatçılara ne olacak?

Okurlarımdan gelen talepler nedeniyle, hiç madde numaralarına girmeden, kimsenin kafasını karıştırmadan bir durum saptaması yapmak istiyorum. Bu saptama 11 Temmuz 2018 tarihi itibariyledir. Sayın Cumhurbaşkanı geziden dönüp yeni kararnamelerle durumda değişikliğe tabii gidebilir, karar ve yetki kendisinindir.

KURUMSAL DURUM:

Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü ve Devlet Tiyatroları yasalarındaki, “ kuruluş yasası” adı başta olmak üzere yönetim ve bütçe ile ilgili maddeler kaldırılmış, bu yasalar mevcut elemanları maaşlarını almaya devam edebilsinler diye “personel yasası”na çevrilmiştir. Bu durumu kısaca iki devlet sanat kurumunun lağvedildiği biçiminde anlamak mümkündür. (Sözlükte lağvetmek: (yasa vb. için) geçersiz kılmak, yürürlükten kaldırmak.)

Ancak KHK'da geçici bir madde ile, devir ve geçiş hükümleri yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan hükümlerin uygulamasına devam edileceği belirtilmektedir. Bu Cumhurbaşkanlığı sistemi uygulaması başlamadan önce Yıldırım hükümeti tarafından Sayın Cumhurbaşkanı'nın onayıyla çıkarılan son KHK'dır.

Sonradan çıkarılan üç Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nde ise durum farklıdır.

Şöyle ki, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın açıklanan yeni teşkilat yasasında Devlet Tiyatroları ve Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü'ne yer verilmemiştir, yeni teşkilat yasasında adları hiçbir maddede geçmemektedir.

Meraklılar kararnameleri Resmi Gazete'den okusun.

Bu kurumların kuruluş yasaları, yönetim makamları, kurulları, genel müdürlük ve illerdeki müdürlükleri ve bütçeleriyle ortadan kaldırılması, var olan mallarının ellerinden alınmasının öngörülmesiyle, 2018-19 Sanat Sezonu şu an için ( 11 Temmuz 2018) açığa düşmüş gibi görünmektedir.

Eğer KHK'deki altı aylık süre geçerli olarak kabul edilirse, sanatçılara zamlı emeklilik için tanınan süre iki ay olduğuna göre, eserler emekli olanlar açıktan yevmiyeli olarak çalıştırılarak mı sahnelenecektir? Troya Yılı açılış temsili nasıl yapılacaktır?

Devlet Opera ve Balesi Genel Müdür ve Sanat Yönetmeni Vekili, medar-ı iftihârımız, uluslararası tenorumuz Murat Karahan ayağının tozuyla yurtdışı temsillerinden dönüp şu açıklamayı yapmıştır:

“Değerli Kamuoyumuza Duyuru,
Bazı basın organları ve sosyal medyada dile getirdilen “Devlet Opera ve Balesi ve Devlet Tiyatroları kapatılıyor” şeklinde yapılan haberler asılsız ve gerçeği yansıtmamaktadır.
Yeni sisteme geçiş sürecinde Devlet Opera ve Balesi “Bağlı Kuruluş” olması sebebi ile aynı statüdeki diğer kuruluşlar gibi önümüzdeki dönemde yayımlanacak Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile sistemdeki  yeni statüleri ile faaliyetlerine aynı şekilde devam edecektir.
Dünya’da çok az ülkeye nasip olan köklü bir Opera ve Bale geleneğine sahip ülkemizde bu güzide kurumlarımızın faaliyetleri hiçbir aksamaya uğramadan aynı şevk, heyecan ve başarı ile devam etmektedir.
Saygılarımla
Murat Karahan 
Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü ve Genel Sanat Yönetmeni”

Bu dileğe katılmamak mümkün değil ancak çıkan KHK ile üç CK'ni çok iyi incelemek lazım.

Bizzat Cumhurbaşkanı'nca çıkarılan Kültür ve Turizm Bakanlığı Teşkilat Yasası'nda Tiyatro ile Opera-Bale ne “bağlı”, ne de “ilgili” kuruluş olarak gözükmektedir, adı bile anılmamaktadır. Karahan'ın mesajına göre, ya Sayın Cumhurbaşkanı bu teşkilat yasasını yenileyecek, ya da kuruluş yasa maddeleri KHK ile iptal edilmiş, genel müdürlük olarak sözü bile edilmeden “Opera-Bale Personel Yasası”na dönüştürülmüş kanuna yeni bir şekil verecek, belki de “yeni statü” ile bambaşka bir çehreye büründürecektir. TÜSAK'ın yapılandırılmaya çalışıldığı dönemdeki hazırlanmış olası statüler halen bazı çekmecelerde durmaktadır. Ne olacağını Resmi Gazete'yi hergün izleyerek bekleyip göreceğiz.

Sanatçıların rehavete kapılmadan, uyanık biçimde gelişmeleri izlemesinde yarar var.

EMEKLİLİĞE ÖZENDİRME

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Ek Geçici 14. Maddesi “Tiyatro, opera, bale sanatkarları ile orkestra teknik personelinin (yani sanatçılar) kendine özgü statüsünü belirler. Bu maddeye ilişkin hazırlanan bir kararla, DT ve DOBGM'nde çalışanların emekliye ayrılmasını özendirici hükümler getirilmiştir. Emekliliğe hak kazananların İKİ AY içinde (Yani Eylül başına kadar) başvurmaları halinde, emekli ikramiyeleri yükseltilmiş olarak ödenecek.

Yaş haddinden (65 yaş) emekliğine bir yıldan az kalanlar hariç, beş yıldan az kalanlara % 30, yaş haddinden emekliliğine beş yıldan daha fazla kalanlar için % 50 fazla emekli ikramiyesi ödenecek. Başvurular pişmanlık gösterilip geri alınamayacak.

Örnekleyelim: 61 yaşında, emekliliğini haketmiş bir opera şarkıcısı veya koro üyesi, iki ay içinde başvurusunu yaparsa emekli ikramiyesini % 30 fazla alacak. 58 yaşındaki bir sanatçı emeklilik için başvurursa fazla ödemesi % 50 olacak.

Böylece kararnamelerle şu an (11 Temmuz 2018) kuruluşla ilgili maddeleri kaldırılarak personel yasasına dönüştürüldükleri için “hukuki dayanağı kalmamış” durumdaki DT ve DOBGM personel yükü iyice hafifletilip, içi boşaltılmakta, kalan personelin de diğer kamu kurumlarına (Örneğin il kültür müdürlükleri, üniversiteler) geçişi için hazırlık yapılmaktadır. İlgili ve yürürlüğe girmiş olan KHK, kapatılan kurumlarda kalan personelin dağıtımını öngörmektedir.

Bu maddenin, öteki kararnamelerle sadece üç maddenin kaldırılması dışında düzenleme yapılmayan devlet orkestraları personeli için de uygulanıp uygulanmayacağı konusunda henüz yayımlanmış bir bilgi bulunmamaktadır.

DEVLET ORKESTRALARININ DURUMU

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası ve CSO'nun kuruluş yasa hükümlerinin uygulandığı İstanbul, İzmir, Bursa Bölge, Çukurova ve Antalya Devlet Senfoni Orkestraları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak çalışmaktadır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın 1 Nolu CK'nde yer alan yeni teşkilat kanununda, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü ilk sırada yerini almıştır. Kararnamede Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü görev ve yetkileri sıralanırken (ç) maddesinde şöyle denilmektedir: “Güzel sanatlar galerileri ile orkestralar, korolar, çalgı, ses ve halk oyunları toplulukları, resim ve heykel müzeleri kurulmasını teklif etmek ve bunlara ilişkin hizmetleri yürütmek.”

CSO kuruluş yasasının 703 sayılı KHK ile üç maddesİ kaldırılmıştır. Bunlar 5, 6 ve 8. maddelerdir. Bu maddeler CSO ve öteki devlet orkestralarına atanacak şefler ve şef yardımcılarında aranacak nitelikler ile şefi belirleyecek kurulla ilgilidir. Bu maddeler ortadan kalkınca, yeni bir düzenleme yapılmazsa, atanacak şef ve yardımcıları için genel koşullar dışında koşul aranmayacaktır!

Bunların dışındaki maddeleri kaldırılmadığına, bu yasaya ilişkin herhangi bir tasarrufta bulunulmadığına, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'ne orkestra ve koroların hizmetleri görev olarak verildiğine göre, şu an için (11 Temmuz 2018) değişen fazla bir bir durum yok.

Bu yazıyı çıkarılan KHK ve CK'ni ayrıntılı biçimde inceleyerek hazırladım. Amacım, kafa karışıklıklarının giderilmesi, 11 Temmuz 2018 tarihi itibariyle “manzara-yı umumiye”nin anlaşılabilecek bir fotoğrafını ortaya koymak. Ne “yüreklere su serpmek”, ne de sanat camiasını “karamsarlığa” sürüklemek…

ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN

11 Temmuz 2018

İlintili bir haber:

http://www.sanattanyansimalar.com/oguzhan-kavruk-antalya-dso-nun-yeni-sefi/3839/