Coldplay 1997’de İngiltere’de kurulmuş bir ‘pop-rock, alternative rock’ müzik grubu. Konser gösterileri ilgi çekiyor. Anlatacağım konu farklı ama önce bir giriş yapmam gerekiyor.
University College London (UCL)’da okurken tanışıyorlar; bu üniversite dünyada ilk 10 içinde yer alan, 1826 kuruluşlu bir eğitim kurumu. Solist Chris Martin (d.1977) Yunanca-Latince mezunu. Gitarist Jonny Buckland (d.1977) Astronomi-Matematik mezunu. Davulcu Will Champion (d.1978) Antropoloji mezunu. Bas gitarist Guy Berryman (d.1978) makine mühendisliği okurken bırakmış. Grubun beşinci üyesi olarak kabul edilen menajer Phil Harvey (d.1976) Melbourne Üniversitesi Psikoloji mezunu. (Eski bir deyişle; hepsi okumuş çocuklar yani)
Geçenlerde bir digital platformda izlediğim Camden isimli mini dizinin bir bölümünde onlarla yapılan söyleşi de vardı; 1998’de Londra’nın (İstanbul’daki Cihangir benzeri bir yerleşimi olan) Camden Town bölgesindeki publarda çalmaya başladıklarını ve oradaki zor günlerini anlatıyorlardı. İlk promosyon albümlerini menajerleri olan Harvey’den borç alarak yapıyorlar. Daha önceleri başka grup isimleri varken 1998’de Coldplay ismini alıyorlar. (Amerikalı yazar Philip Horky’nin (d.1967) 1997 tarihli ‘Child’s Reflections, Cold Play’ isimli kitabından esinlenmişler.)
Grup çeşitli tarihlerde Türkiye’ye gelmeye kalkmış, olmamış. (Ünlü organizatör Ahmet San ile yapılmış 15 Ekim 2023 tarihli bir söyleşide okumuştum, yeni nesil organizatörlere meydan okuyor ‘8-9 Haziran 2024’de Coldplay Atina’da olacak, yakına geliyorlar, Türkiye’ye getirin de göreyim’ derken bunun zorluğunu işaret ediyordu.)
Kızım Irmak grubun ünlenmeye başladığı yıllarda UCL’de okudu; oradan bir okuldaşlık sevgisi var. Yakın bir ülkede konser vereceklerini duyunca bilet satışı yapan sitenin bekleme listesine yazılıyor; bizim maceramız da böyle başlıyor zaten.
Sonra bir gün telefonunuza ‘bilet alma sıranız geldi’ mesajı gelince arabanızı hemen kenara çekip (20 dakika süreniz var) biletinizi alıyorsunuz. Bu büyük bir mutluluk; çünkü konser verilen ülkelerde ‘en çok sıraya girilen konser, en çabuk bilet satışı yapılan konser, en kalabalık konser’ gibi pek çok rekoru elinde tutuyor. Dünya turnesinin geri kalanı için satışa çıkan biletlerin tümünün, hemen o gün, satıldığı bilgisi akşam yine telefonunuza düşüyor. Başka ülke insanlarının bu heyecanına tanık olunca ‘bizler sanki başka bir dünyada imişiz’ gibi geliyor ve hüzünleniyorum.
Ancak; bu satırları yazma amacım tanıtım yapmak değil. 8 Haziran 2024 Perşembe akşamki Atina konserleri nedeniyle yaşadıklarımı, öğrendiklerimi paylaşmak.
Grubun 2019 yılında çıkan 9. albümleri Music of the Spheres / Kürelerin Müziği ismini taşıyor. Albümde yer alan şarkılarda ‘acaba evrende bizim müzisyenler ve müzikleri nasıl algılanacak’ konsepti / ana fikri işlenmeye çalışılmış. The Spheres / Küreler adlı sanal bir gezegen sistemi düşünülmüş; bu sistemde dokuz gezegen, üç doğal uydu, bir yıldız (Supersolis) ve bir nebula (Coloratura) olduğu varsayılmış. Her birinin ismi var ve her biri ile ilişkili bir şarkı var. Aurora isimli kayıp bir gezegen bile düşünülmüş.
‘Başka bir gezegenden bakanlar için de bizler dünya dışı varlık / alien gibi görünüyoruz’ diyorlar. Turne ve albümlerini ‘herkes bir yerlerde yabancı’ sloganı ile tanıtıyorlar. ‘Herkesin eşit olduğu, kendini ‘yabancı’ hissetmediği bir bakış açısı yakalamaya çalıştıklarını’ söylüyorlar.
Konserleri ve sahne şovları ile tanınan Coldplay grubu ‘The Music of The Spheres World Tour’ konserini dört bölüm olarak düşünmüşler; ‘dış dünyaya / bilinmeze doğru bir yolculuk ve yeni birşeyler öğrendikten sonra geri dönüş’ ana çerçeveyi oluşturuyor. Her bölümün konusu ile ilgili olabilecek 7-8 şarkı söylüyorlar.
İlk olarak ‘oralarda biryerde büyük bir sihrin olduğunu bilmek ve gidip aramaya karar vermek’ temasını içeren Act I: Planets / Bölüm 1: Gezegenler başlıyor.
Act II: Moons / Bölüm 2: Aylar ‘evrenin zorlu, kaba, sert olması’ nedeni ile ‘mücadele çağrısı’ içeriyor.
Daha sonra ‘kişinin kendisi ile barışık olması böylece renge ve inanca bakmaksızın başkalarını sevebilme yeteneği’ ve ‘dünya dışı varlıklarla karşılaşma’nın anlatıldığı Act III: Stars / Bölüm 3: Yıldızlar bölümü yer alıyor.
Son bölüm olan Act IV: Home / Bölüm 4: Ev ‘yolculuğun bitiminde kendinizi biraz daha tanıyıp sevmeyi, böylece bütün canlıları daha güzel görebilmeyi’ umut ediyor.
Konser sırasında görevliler seyirci arasında ‘gezegen’leri dolaştırıyorlar.
Gruptan, albümden ve konserden bahsettikten sonra esas yazmak istediğim konuya geleyim.
Günümüzde sosyal sorumluluk projeleri, sürdürülebilirlik konuları çok önemli. Bu konularda insanlar teşvik ediliyor, yeni yöntemler bulunarak farkındalık yaratılıyor. Ülkemizde de, örneğin, ‘ölüm ilanı verdiğiniz bir gazete ödediğiniz bedelin belli bir yüzdesini istediğiniz bir sivil toplum kuruluşuna aktarıyor’, ‘satın aldığınız bir temizlik ürünü markası ilkokulların tuvaletleri için temizlik malzemesi bağışlıyor’… gibi pek çok örnek var.
Coldplay grubu da 2019’da çıkardıkları Music of the Spheres albümü için yaptıkları bu konser turnesine başlamadan önce, 2 yıl boyunca, uzmanlarla birlikte çalışıyorlar; bir önceki, Head Full of Dreams / Hayallerle Dolu Kafa (2016-2017) turnesi sırasında yarattıkları sera gazı emisyonunu %50 azaltmayı hedefliyorlar.
İlk olarak; konser verilecek şehirlerin sıralamasını, ‘Çevre Dostu Seyahat Stratejisi’ ile, mümkün olan en kısa yol güzergahını seçerek belirliyorlar. Turne personeli ve ekipman taşınmasında elektrikli veya biyoyakıtlı araçları tercih ediyorlar. (Organik atıklardan elde edilen bu yakıt atmosfere daha az sera gazı salgılıyor). Zaten az sayıda tutmaya çalıştıkları uçak yolculuğu sırasında ise mutfak bitkisel yağları ve hayvansal yağlardan elde edilen (Neste firması ürünü) yenilenebilir uçak yakıtı (SAF; Sustainable Aviation Fuel) kullanan uçakları tercih ediyorlar.
Konserlerin kesintisiz elektrik gereksinimi bitkisel yakıt kullanan jeneratörden sağlanıyor. Jeneratör yükünü azaltmak için eski akülerden ‘taşınabilir, şarj edilebilir konser aküsü’ imal ettirmişler. Dünyada ilk olan (BMW firması ürünü) bu özel sistem ile enerji gereksiniminin bir bölümünü, daha önceden doldurulan akülerden, karşılıyorlar.
Konser akülerini ‘yenilenebilir enerji’ ile şarj edebilmek için konser verilen mekanların, stadyumların sahne arkasındaki kullanılmayan bölgelerine ve diğer uygun yerlere ‘güneş enerji panelleri’, ‘güneş battaniyeleri’ konuluyor.
Aküler için bir diğer enerji kaynağı ‘izleyicilerin kinetik / hareket enerjisi’. Bunlardan biri, çeşitli yerlere konulan ve izleyicilerin üzerinde dans ederken enerji ürettikleri (Energy Floors firması ürünü) ‘kinetik dans pisti’ (kinetic dance floor).
Atina konserindeki dans pisti altta, ortada.
Ayrıca çeşitli noktalara yerleştirilen ‘sabit bisikletler’le (stationary power bikes) seyirciler, müziğe tempo tutarken, enerji üretimine katkı sağlıyorlar. (Yetkililer, bisikletlerden her gece 11 kW/h enerji kazandıklarını, bunun da ‘konserde kullandıkları 4 sahneden birinin tüm ekipman ve aydınlatma ihtiyacını karşıladığını’ belirtiyorlar.)
Filipinlerdeki konserin bisikletleri
Sahne kurulumu için hafif, tekrar kullanılabilir, üretimi sırasında atmosferi az kirletmiş malzemeler ve bambu çubuklar kullanılıyor. Sahnedeki özel üretilmiş, büyük LED ekranlar benzer modellerden en az %50 düşük enerji tüketiyor.
Gösteri sırasında havaya saçılan konfetiler plastik değil; doğada çözülebilir malzeme seçilmiş. Konfetiyi havaya püskürtmek için özel tür ve az miktarda basınçlı gaz kullanılıyor. Piroteknik (pyrotechnics) malzeme (havai fişek, ışık, gaz, ses, duman) ile yapılan gösterilerde de ayni özen gösteriliyor.
Bileklere takılan ve bir merkezden kontrol edilip çeşitli renklerde yanıp sönen ‘bileklikler’ (xyloband) tümüyle yeniden kullanılabilir malzemeden üretilmiş. Bunlar konser sonunda toplanıyor, sterilize ediliyor, şarj ediliyor ve yeniden kullanılıyor.
Turne sırasında tüm ekibin yemeği bir programa göre ayarlanmış; yemek menüsü sürdürülebilirlik stratejisine uygun seçiliyor; malzeme seçimi, temini buna göre yapılıyor, israf önleniyor.
Konser verilecek salonlar, stadyumlar da özenle seçiliyor. Toplu taşım olanağı olan, seyircilere su sebili olanağı sunan, tuvaletlerinde az su kullanan sifonları bulunan, lavabo musluklarında havalandırma başlığı olan, (gereksiz su tüketimini önlemek için) su basıncı gereğinden fazla olmayan, atık ayıklama olanağı olan… mekanlar seçiliyor. Bu konuda gereken düzenlemeleri yapmaları isteniyor.
Konser öncesi cep telefonlarına mesajlar gelmeye başlıyor: ‘toplu taşıma araçları ile geleceksiniz değil mi, bisiklet de olur’. ‘Yanınızda tek kullanımlık pet şişe su getirmeyin, doldurulabilir su kabı getirip burada suyunuzu doldurabilirsiniz…’
Turnenin birinci ayağına 18 Mart 2022’de Kosta Rika’dan başlanmış. Bu bilinçli bir seçim; çünkü Kosta Rika yenilenebilir enerji üretiminin ana dağıtım ağına bağlantısını ilk tamamlayan ülkelerden biri imiş.
8 Haziran 2024 Atina konseri turnenin üçüncü Avrupa ayağının başlangıcı idi. O tarihe kadar yapılan 132 konserde 7.66 milyon seyirciye ulaşmışlar. Amerika’daki MIT üniversitesinin bağımsız raporlarına göre bir önceki turnedeki sera gazı emisyonundan % 59 azalma sağlamışlar. Turneleri 16 Kasım 2024’de Yeni Zelanda’daki 177. konser ile sona erecek.
Ayrıca, satılan her bilet için bir fidan dikiliyor; amaç 9 milyon ağaç. Tüm bu yapılanlar ‘sürdürülebilir turneler için yeni bir çağ’ olarak nitelendiriliyor. Çoğu sanatçının turne koşulları ‘bilet satıcı organizatörler’ tarafından belirlenirken Coldplay’in kendi koşullarını dayatmaları takdir edilmesi gereken bir husus.
Bunlardan başka; konser alanında duyma kaybı olanlar için işaret dili anlatıcısı var; bas sesleri ‘hissedebilmeleri’ için özel yelekler (bass delivering vests) veriliyor. Görme engelliler için ayrı bir bölme var; bu izleyicileri konser öncesi sahnede dolaştırılıp, mekanı, enstrümanları ‘algılayabilmeleri’ planlanmış.
Music of the Spheres… Küreler adlı sanal bir gezegen sistemi… dokuz gezegen, üç doğal uydu, bir yıldız, bir nebula… bir kayıp gezegen… Ve konserin ana teması: ‘Başka bir gezegenden bakınca da bizler dünya dışı varlık gibi görünüyoruz’.
Haklısın; ayrı dünyaların insanlarıyız galiba, Coldplay.
Levent TOSUN
29 Ağustos 2024, Ankara
