Ankara Devlet Opera ve Balesi, 15 Nisan 2017 tarihinde iki 1 Perdelik balelerden oluşan bir program sundu.
1.PERDE’de, Mehmet Balkan’ın Bach Alaturka koreografik çalışması, seçilmiş Bach müziklerinin Anjelika Akbar tarafından düzenlemesiyle görüntüye geldi. Bu çalışmayı gerçekleştirenler:
Sahneye Koyan: Lale Balkan, Libretto: Junko Hikasa, Dekor: Tayfun Çebi, Kostüm: Aydan Çınar, Işık: Fuat Gök, Video Prodüksüyon: Ahmet Şeren, Koreografi Asistanı: M.Kürşat Kılıç, Repetitörler: Hakan Odabaşı – Almula Ersoy – Sanem Ergüler – Sevim Başol, Bale Notatörü: Aslı Öngören, Kondüvit: Işınsu Yapıcı, Eserde yer alan Mezzo Soprano: H.Zeliha Kökçek. (Bach Alaturka – Danzon Program Kitapçığı 2-3).
Mehmet Balkan’ın eseri izleyicileri 3. Bodrum Uluslararası Bale Festivali’ne götürüyor. 14 – 28 Ağustos 2005 tarihlerinde Bodrum Kalesi’nde düzenlenen festivalde, o yıllarda Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Sanat Danışmanı olan koreograf ve dans sanatçısı Mehmet Balkan’ın Karışık Hisler adlı balesi de yer almıştı. Bu bale iki bölümden oluşuyordu. Birinci Bölüm’de Philip Glass’ın (2017 yılında 80. doğum günü kutlandı) müziği kullanılarak yapılan koreografik çalışmayı, Anjelika Akbar’ın “Bach Oryantal” adlı müziği ile yapılmış Bach Oryantal adlı İkinci Bölüm izliyordu. Eseri, yine o yıllar DOB Genel Müdürlüğü Bale Baş Koreografı Lale Balkan sahneye koymuş, kostümleri Bahar Korçan hazırlamıştı.
Mehmet Balkan bu eser için Ahmet Altan’ın İçimizde Bir Yer adlı kitabından yararlanmış, kitaptaki kadın-erkek ilişkilerini bale diliyle görüntüye getirmiş, insan ilişkilerindeki hayal kırıklıklarını, insanların yalancılıklarını, iki yüzlülüklerini kitaptan sahneye taşımıştı (Bay 25).
Mehmet Balkan’ın Ahmet Altan’ın İçimizdeki Bir Yer kitabının etkisinde kalarak yarattığı Karışık Hisler de yer alan Bach Oryantal’ın bir tarihçesi de oluşmuş. Eserin adı da Bach Oryantal, Bach Alla Turca, Bach Alaturka olarak programlarda yer alırken eserin değişik evrelerini de yansıtıyor.
2005 yılında 3. Bodrum Uluslararası Bale Festivali’nde yer alan Karışık Hisler, 25 Şubat 2006 tarihinde, Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından Ankaralı izleyicilere sunuldu. Aynı bale 2008 yılında, Mersin Devlet Opera ve Balesi tarafından sahnelendi. 2012 yılında ise Bach Alla Turca olarak Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından Uluslararası Bodrum Bale Festivali’nde yer aldı. 2014 yılında da, 4. Uluslararası İstanbul Bale Festivali’ne katılan Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından Robert North’un bir çalışması yanında Bach Alla Turca olarak sunuldu. İzmir Devlet Opera ve Balesi ise 2015 yılında Dansın Rengi adlı çalışma yanında Bach Alla Turca olarak baleyi sahneledi. Aynı program, 2016 yılında İstanbul Devlet Opera ve balesi tarafından da İstanbul izleyicilerine sunuldu.
Eserin müzik düzenlemesini yapan Anjelika Akbar 2005 yılında, Devlet Opera ve Balesi Çocuk Bölümü’nün gösterileri için de Bach’ın eserleri üzerine vurmalı çalgıları ekleyerek müzik düzenlemeleri yapmış (Erdem 3). Anjelika Akbar, 25 Şubat 2006 da ADOB için Bach Oryantal ‘da ise doğu ritmleriyle kaynaştırdığı Bach müziği projesini uygularken, Bach müziklerine eklenen melodilerle müzikte bir doğu-batı sentezi gerçekleştirmiş. O dönem dansçılarından Arzu Dirin, Bahri Gürcan, Serhat Güdül, Emre Konuk, Cankat Özer başarılı danslarıyla beğeni almış (Çıkıgil 52).
15 Nisan 2017 tarihindeki Bach Alaturka ‘da yeşil çizgili kostümler içinde dansçılar zaman zaman yeşil uzun eteklerle zaman zaman eteklerden arınmış olarak video-projeksiyon ile arka planda mavinin değişik tonlarının yansıtıldığı yalın bir sahne tasarımı içinde ikili danslar ve toplu danslardan oluşan bir koreografik çalışmayı görüntüye getirdiler. Önce ağır hareketlerden oluşan ikili danslar eser sonuna doğru coşku ve espri dolu adımlardan oluşan toplu danslara dönüşmekteydi.
Bir ara uzun etekli danslar Mevlevi Dervişleri ‘ni çağrıştırıyordu. 2007 yılında, Mevlana’nın doğumunun 800.yılı kutlanırken Maurice Béjart (1927 – 2007) Béjart Ballet Lausanne ile İstanbul’a gelerek Rumi: Dua ve Dans çalışmasıyla Mevlana’yı dans diliyle yorumlamıştı. (Ne yazık ki, rahatsızlığı nedeniyle İstanbul’a gelemeyen 80 yaşındaki Maurice Béjart aynı yıl 22 Kasım 2007 de vefat etmişti) (Vesper 18).
Yine aynı yıl Ankara Devlet Opera ve Balesi Modern Dans Topluluğu da 17 Aralık 2007 tarihinde Selçuk Göldere’nin Sır adlı çalışmasıyla Mevlana’nın 800. doğum yılını kutlamışlardı (“Mevlana Bale Sahnesinde” 12). 2008 yılında ise Mersin Devlet Opera ve Balesi 1 Perdelik librettosunu Şefik Kahramankaptan’ın yaptığı Çağrı balesini sergilemişti. İlginç olan bu balenin koreografının Mehmet Balkan olmasıydı. Eseri sahneye Lale Balkan koymuştu. Belki de bu çalışma 2017 yılındaki Bach Alaturka’ya da kaynak olmuştu. Mevlevi motifleriyle süslenmiş başka bir eser de Binnaz Dorkip ile Timur Ratlas’ın Misket Çağdaş Bale Topluluğu için 2008 yılında Ankara’da sergilediği koreografik çalışmaydı (Miser 18).
15 Nisan 2017 tarihindeki temsilde, Mevlevi motiflerinin yanında bir ara bir erkek dansçı elindeki zillerle fırıl fırıl dönen etekleriye “zenne” oluvermişti. Etekler çıktığı zaman Bach müziğinin hakkını vererek dans eden sanatçılar Mehmet Balkan’ın ve Anjelika Akbar’ın yapmak istedikleri kültürel sentezi Balkan’ın koreografik düzenlemesiyle görüntüye getirdiler.
2.PERDE’de , Armağan Davran ve Volkan Ersoy’un birlikte hazırladıkları Arturo Márquez’in müziğiyle yarattıkları Danzon yer alıyordu. Bu çalışma da 2015 yılında İzmir Devlet Opera ve Balesi tarafından sahnelenmiş. Ankara’daki sahnelenişte Dekor Tayfun Çebi’ye, Kostüm Tasarımı Gülay Korkut’a, Işık Düzenlemesi Fuat Gök’e, Video-Projeksiyon Ali Karaköse’ye ait.
Kırmızı uzun etekli giysilerle kızlar siyahlı erkeklerle dans ediyorlar. Program kitapçığı Danzon’un konusunu kadın-erkek ilişkilerinin beden diliyle anlatılışı olarak açıklıyor (Bach Alaturka – Danzon Program Kitapçığı 21). Bu ilişkilerdeki zıtlıklar da kırmızı ve siyah olarak görüntüye geliyorlar. Eserde 5 çift dans ediyor. Yalın dans adımlarının temiz ve güçlü bir şekilde sunuluşu dikkati çekiyor.
15 Nisan 2017 tarihindeki temsilde yer alan her iki çalışmada da sanatçıların hepsi büyük özveriyle, ciddiyetle (güldürü unsuru olan bölümlerde abartıdan uzak olarak) dengeli bir gösteri sundular.
Doç.Dr. Necla Çıkıgil
15 Mayıs 2017
KAYNAKLAR
Bach Alaturka – Danzon Program Kitapçığı, Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları, 2016-2017 Sezonu, say:16, 1-40:
Bay, Yasemin
“İçimizde Bir Yer” Baleye İlham Verdi”, Milliyet “Pazar”, 14 Ağustos 2005, 25.
Çıkıgil, Necla,
“Ankara’da Dans Çalışmaları”, Sahne: İki Aylık Tiyatro Dergisi, Mayıs-Haziran, 2006, 51-53.
Erdem, Umut,
“Akbar Çocuk Dansçılar İçin Çalacak”, Hürriyet “Cumartesi”, 23 Nisan 2005, 3.
“Mevlana Bale Sahnesinde”, Hürriyet, 10 Aralık 2007, 12.
Miser, Behzat,
“Modern Osmanlı Balesi Misket Havasıyla Yola Çıktı”, Radikal, 14 Aralık 2008, 18.
Vesper, Yeşim,
“Dansı Duaya Dönüştüren Efsane”, Radikal, 13 Haziran 2007, 18.
