Bale toplulukları, Noel ve Yeni Yıl kutlamaları yavaş yavaş başlarken ve yoğunlaşırken (Kasım ve Aralık aylarında), Fındıkkıran balesini (bu bale daha önce sahnelenmiş olsa bile) izleyicilere sunarlar. İlginç olan durum ise bale tarihinde, Fındıkkıran balesi de ilk olarak Aralık ayında izleyicilerle buluşmuştur. İlk sahneleniş tarihi 18 Aralık 1892 (St.Petersburg)(Bazı kaynaklarda 17 Aralık) (Koegler 392).
75 yıllık bir tarihi olan Türk Balesi'nde ilk olarak Fındıkkıran balesi 1968 - 1969 Sezonu'nda sahnelenmiş, baleyi Türk Balesi'nin kurucusu Dame Ninette de Valois sahneye koymuş, koreografik düzenlemesini Richard Glasstone, İvanov'un özgün koreografisine sadık kalarak yapmıştı (And 172-173).
Dünyada da defalarca tekrarlanan Fındıkkıran balesi, Türkiye'de de değişik koreograflar tarafından izleyicilerle buluşmuştur. Ankara Devlet Opera ve Balesi için koreograf Mehmet Balkan'ın 2005 - 2006 Sezonu'nda (29 Aralık 2005) sahnelediği Fındıkkıran AnkaraDOB için en çok tekrarlanan Fındıkkıran olmuştur. Bale, 2009-2010, 2017-2018, 2019-2020 Sezonlarında da izleyicilerle buluşmuştu (Çıkıgil 1-4).
2023-2024 Sezonunda ise, 25 Kasım 2023 tarihinde aynı bale bazı değişikliklerle yeniden sahnelendi. Bale, Aralık ve Ocak aylarında da bir engel çıkmaz ise devam edecek. 25 Kasım temsili için uzun zamandır izleyicilere sunulamayan Program Kitapçığı da hazırlanmıştı. Opera Binası'nın giriş salonundaki ve koridorlardaki kırmızı halılar hemen dikkati çekiyordu. Vestiyer de kullanıma açılmıştı. Salonda bir Fındıkkıran izleyicileri karşılamaktaydı. Aynı gece, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Modern Diller Bölümü, 24 Kasım Öğretmenler Günü kutlama etkinliklerine Fındıkkıran Balesini de eklemiş oldukları için izleyiciler arasında 71 ODTÜ'lü öğretim görevlisi de bulunmaktaydı.
25 Kasım 2023 temsilinde bazı olumlu değişiklikler hemen göze çarpıyordu. 2 Perdelik balede, Clara'yı ve Şekerleme Perisi'ni ayrı dansçılar canlandırdı. Daha önceki temsillerde hem Clara'yı hem de Şekerleme Perisi'ni başarıyla dans etmiş olan Sultan Menteşe (Erol) bu sefer yalnızca Clara rolünde dans ediyordu. Bazı koreograflar da Clara ve Şekerleme Perisi rollerini ayrı dansçılara verirler. Bu ayırım AnkaraDOB 'nin 19 Aralık 1998 Fındıkkıran temsilini hatırlattı. O tarihte konuk koreograf André Prokovsky (13 Ocak 1939 - 15 Ağustos 2009) baleyi sahnelerken Clara karakterini bütün sahneleri biribirine bağlayan bir öge gibi değerlendirmişti.
Balede Prokovsky de bazı değişklikler yapmıştı. Baleye Louise ve Nişanlısı olarak iki karakter getirmiş ve bu karakterler Prens ve Şekerleme Perisi'ne dönüşmüşlerdi. Louise karakteri aynı zamanda Karlar Kraliçesi de olmuştu (Çıkıgil Milliyet Sanat, 50).
25 Kasım 2023 tarihindeki Clara hem dans ediyor hem de 2. Perde'deki danslara da katılıyor.
Ayrıca, balenin en etkileyici sahnesinde Fındıkıran canlandığı zaman Fındıkkıran'ın Clara ile bir ikili dansı vardır ve bu ikili dansı Sultan Menteşe (Erol) ve topluluğa yeni katılan Ervin Zagıdullin başarıyla sergilediler. Bu ikili dansdaki hareketler yumuşak, akıcı ve dengeliydi. Ervin Zagıdullin zıplamalı hareketlerde uçarcasına hareketleri görüntüye getiriyor, dengeli bir şekilde yere inerken hiçbir zorlama görülmüyordu.
Balenin diğer etkileyici ikili dansını Şekerleme Perisi ve Prens olarak Serapsu Gürman (Yaşar) ve İlhan Durgut sergilediler. Bu "pas de deux" de çok etkileyicidir ve birçok dansçı eserden bağımsız olarak bu ikili dansı sergilerler. Serapsu Gürman (Yaşar) ve İlhan Durgut gerçekten başarılı bir ikili oluşturmuşlar.
Biribirlerini tamamlayan, hareketleri birlikte yapan, rahat, dengeli, sağlam bir ikili dansla Tchaikovsky'nin müziğini başarılı bir şekilde yorumlayarak izleyicileri etkilediler.
Solo danslarda da aynı dengeyi ve sağlam dansçılığı sergilediler ki Şekerleme Perisi'nin solo dansı bir balerin için dansçıyı sınayan bir danstır. Serapsu Gürman (Yaşar)'ın hareketleri, kolları, yüz ifadesi, tekniği hemen dikkati çekiyordu.
Bu geceki temsilde dikkati çeken bir başka değişiklik ise Kar Taneleri sahnesinde koronun müziğe eşlik etmemesiydi. Diğer temsillerde sahnenin iki yanına sıralanan Çocuk Korosu üyeleri arka plandaki Kar Taneleri dansını gölgeliyorlardı. Dikkat çocukların üzerinde oluyordu. Bu düzenlemede Kar Taneleri'nin dansı (ki bu sahne de çok başarılıydı) rahat rahat izleniyordu.
Temsildeki göze çarpan etkileyici bir düzenleme de topluluk danslarının muntazam, sağlam, ve akıcı olmalarıydı. Hem Kar Taneleri sahnesinde hem Çiçek Valsi sahnesinde dansçılar başarılı bir şekilde birlikte dans ettiler, hiçbir dağınıklık ve aksama göstermediler. Aynı şekilde Çocuk Balesi 'nin küçük sanatçıları da hiçbir aksama göstermeden, muntazam ve ciddi bir şekilde danslarını sergilediler. Fareler (ürkütücü olsalar da espirili bir şekilde) ve Fındıkkıran'ın askerleri de çatışma sahnesinde bir kargaşa yaratmadan çatışmalarını görüntüye getirdiler.
Bu balede çeşitli rollerde birçok dansçı sahnededir. 25 Kasım 2023 temsilinde, bütün dansçılar çok başarılı bir dansçılık, çok titiz bir çalışma sergilediler. Fındıkkıran Aralık ve Ocak aylarında da izleyicilerle buluşacak ve izleyiciler etkileyici bir dansçılık izleyebilecekler.
Necla Çıkıgil
27 Kasım 2023, Ankara
Fotolar: Ankara Devlet Opera ve Balesi websitesi: Foto: Yusuf Emre Turan
KAYNAKLAR
And, Metin,
A Pictorial History of Turkish Ballet, Dost Yayınları, Ankara, 1976.
Çıkıgil, Necla,
"Ankara'da Fındıkkıran", Milliyet Sanat, 15 Ocak 1999, 50-51.
Çıkıgil, Necla,
"Fındıkkıran Balesi'nde Pırıltılar", Sanattan Yansımalar, 16 Aralık 2019, 1-4.
https://www.sanattanyansimalar.com/yazarlar/necla-cikigil/findikkiran-balesinde-piriltilar/2174/
Fındıkkııran Program Kitapçığı, Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları, 2023-2024 Sezonu, Sayı:1.
Koegler, Horst
The Concise Oxford Dicitonary of Ballet, London, Oxford University Press, 1977.
