Ankara Devlet Opera ve Balesi 2014-2015 Sezonu, Nisan ayında bir değişiklik olmaz ise Hamlet balesini sahneleyecek. Türkiye’de ilk defa sahnelenecek olan Hamlet balesi, Shakespeare’in ünlü tiyatro oyununun bale diliyle görüntüye gelişi. Türkiye’de Shakespeare oyunlarından, Romeo ve Juliet, Hırçın Kız, Bir Yaz Gecesi Rüyası (ADOB, MDT), Antony ve Cleopatra, Othello bale eserleri olarak izleyicilerle buluşmuştu.
Hamlet balesi ilk olarak Venedik’te 1788 yılında Francesco Cklerico tarafından sahnelenmiş. Viyana’da L. Henry 1822 de bir Hamlet yaratmış. 20.Yüzyılda ise, Nijinska ( ünlü dansçı Vaslav Nijinsky’nin kız kardeşi) 1934 yılında değişik bir Hamlet sergilemiş. Bu balede Hamlet rolunü de kendi üstlenmiş. 20.Yüzyılın ilk Hamlet baleleri arasında, 19 Mayıs 1942 de sahnelenen Robert Helpmann’ın Hamlet’i ilginç bir çalışmayı sergiler. Hem aktör, hem dansçı olan Robert Helpmann oyundaki “Bu ölüm uykusunda ne rüyalar çıkagelir” (“Olmak mı olmamak mı” kısmında) sözcüklerini esas alarak 1 Perdelik bir Hamlet yaratır. Helpmann’ı ilgilendiren iki ana sözcük vardır. “Rüya” ve “Ölüm”. Helpmann bale dilini oyuna bir çeşit görsel yorum getirmek için kullanmış, Hamlet’in öldüğü anı balenin başlangıcı yapmış ve oyundaki olaylar Hamlet’in gözünün önünden filim şeridi gibi geçerken balede görsel tablolar oluşmuş.Bu ilk sergilenişinde Hamlet’i de kendi oynamış/dans etmiş. Bu yorumda dans adımlarından çok mim kullanımı ön plana çıkmış.
Hamlet eseri oyun olarak bile sahnelenirken yönetmene zorlu anlar yaşatır. Bir koreograf bu anıt eseri bale diline çevirirken nelerle karşılaşacaktır? Shakespeare’in şiirsel dili ne olacaktır? Sözcükler bale adımlarına dönüşünce bu ünlü oyun ne kazanacak ne kaybedecektir? Bu zor sorulara rağmen koreograflar Hamlet oyununu hala bale diliyle de görüntüye getiriyorlar.
İlginç Hamlet balelerine örnek olarak, John Neumeier’in Hamlet’i (birkaç değişik şekilde), Amerikalı koreograf Kevin O’Day ‘in Hamlet’i, Boris Eifman’ın modern yorumu, David Nixon’un Nazilerin işgali altındaki Paris’te gelişen Hamlet’i, Stephen Mills’in oyunun ana karakterlerine odaklandığı 2 Perdelik Hamlet’i verilebilir.
Bir tiyatro eseri veya roman, şiir, öykü bale diliyle görüntüye getirilirken koreografları bekleyen en çetin durum sözcüklerin balede yer almamasıdır. Sözcüklerin yerini kullanılan müzik ve dans adımları almaktadır. Yine de koreograflar bale diliyle edebiyat eserlerini görüntüye getirmeye ve izleyicilerle yeni bir boyutta buluşturmaya azimle devam etmektedirler.
12 Şubat 2015, Doç.Dr.Necla Çıkıgil