Ankara Devlet Opera ve Balesi, 11 Nisan 2015 tarihinde Shakespeare’in ünlü oyunu Hamlet’i bale dilinde sahneledi. 2 Perdelik balenin librettosunu Medeia Magalashwili hazırlamış. Reji ve koreografisini Nugzar Magalashwili ile yine Medeia Magalashwili gerçekleştirmişler. Bu Hamlet balesi için Tiflis doğumlu besteci Revaz Gabichvadze’nin (1913-1992) 1970'de bestelediği, yine Tiflis doğumlu koreograf Vakhtang Chabukiani’nin (1910-1992) 1971'de Hamlet balesi için kullandığı müzik, Kaha Tsabadze ve Zurab Nadareishwili’nin düzenlemesi ile kullanılmış. 11 Nisan 2015 tarihindeki temsilde orkestrayı Sunay Muratov idare etti. Diğer temsillerde orkestra şefi dönüşümlü olarak Mustafa Erdoğan olacak. Dekoru Savaş Camgöz, kostümleri Sevtaç Demirer hazırlamışlar. Işık tasarımı Fuat Gök’e, video-prodüksiyon Ali Karaköse’ye ait. Bu eserin sahnelenmesinde kalabalık bir kadro var:
Eser sorumlusu: Fahrettin Güven - Sanem Ergüler; Koreografi Asistanı: Serhat Güdül; Prima Repetitörleri: Fahrettin Güven – Sanem Ergüler; Solist Repetitörleri: Serhat Güdül – Elif Aktar – Özden Aktürk; Repetitörler: Özge Ataman - Pelin Kısakürek – Yener Turan; Bale Notatörü: Aslı Öngören; Konduvit: Işınsu Yapıcı – Murat Saydam.
Shakeaspeare’in tiyatro oyunu olarak da sahnelenirken üzerinde titizlikle çalışılması gereken bu eser, bale diliyle görüntüye gelirken daha zorlu aşamalardan geçiyor. Oyundaki bütün karakterler, balede yer almayabiliyorlar. Bazı durumlarda koreograflar eseri kısaltabiliyorlar.
11 Nisan 2015 tarihinde 2 Perdelik Hamlet balesinde oyun sözcüklerinin yokluğu hissedilmedi. Güçlü bir dansçılık ve koreografik düzenleme ile oyun Hamlet, bale olarak da etkileyiciydi. Ünlü “Olmak mı, olmamak mı...” için belli belirsiz ilk sözcükler duyuluyor ama Burak Kayıhan’ın canlandırdığı Hamlet’in varlığı, o sahnede sözcükler olmadan da Hamlet’in karışık ruh halini, kararsızlığını görüntüye getirmeye yetiyordu.
Hamlet rolünde Burak Kayıhan gerçekten hem oyuncu hem dansçı olarak da çok sağlam, tutarlı, titiz, enerji dolu bir yorum sergiledi. Babasının ölümü üzerine Wittenberg’den Danimarka’ya dönen Hamlet daha matem günleri bitmeden kendini bir düğün kutlamasında bulur. Annesi Gertrude, yeni Kral Claudius (Hamlet’in amcası) ile evlenmiştir. İki elini açıp “Neler oluyor?” dercesine amcasına olan kızgınlığını yine sözcükler olmadan sert dans adımlarıyla belirtir. Claudius rolünde Eren Keleş, bir an evvel Hamlet’ten kurtulmak istemektedir. O da Hamlet’e olan hıncını dans adımlarıyla görüntüye getirir. Claudius’un Kraliçe Gertrude ile olan ilişkisi ihtiras doludur. Sanki Gertrude ile Claudius oyun başlamadan önce de birbirleriyle ilişki içindedirler ve Kral’ın ölümüyle birbirlerine kavuşmuş olurlar. Gertrude rolünde Mine İzgi zorlu dans adımlarını ve Claudius ile olan yoğun enerji gerektiren ikili dansları başarı ile sergiledi. Hamlet annesinin Claudius ile olan ilişkisine dayanamaz. Bu arada o da Ophelia ile ilgilenmektedir ama Gertrude’ün ölen Kral’a olan hislerinin bu kadar değişken ve annesinin bu kadar dönek olması Hamlet’i
incitmiş; Ophelia’ya kuşkuyla yaklaşmasına yol açmıştır. Hamlet daha da ileri gider ve Ophelia’yı epey hırpalar. Ophelia rolünde Özge Başaran’ın canlandırdığı Ophelia’da da sözcüklere gerek kalmıyor. Ophelia’nın zarif dans adımları ve yüzündeki ifade, kollarını kullanışı, ince çizgisi, Hamlet’e olan yoğun duygularını görüntüye getiriyor. Ancak Gertrude’ün duygusal tutarsızlığı nasıl Hamlet’i şaşırtmışsa, Hamlet’in ani bir karar ve yanlışlıkla Polonius’u (Ophelia ve Laertes’in babası) öldürmesi ve Ophelia’yı hırpalaması Ophelia’yı delirtiyor. Bu arada Hamlet de deli rolü yapmaktadır. Özge Başaran, deliren Ophelia’yı da çok başarılı bir şekilde görüntüye getirdi ve kendini sulara bırakıverdi. Bütün bu olayları, erkek kardeşi Laertes öğrenince o da Hamlet’ten öcünü almak üzere hazırlanır.
Laertes rolünde Kadir Okurer canlı, kardeşi Ophelia’ya sevgi dolu, babasına karşı saygılı bir Laertes sergilerken intikam dolu, kızgın ve hırslı bir Laertes de oluveriyor.
Kadir Okurer’in çok başarılı dönme hareketleri bu koreografik çalışmada da değerlendirilmiş. Baba Polonius rolünde Serhat Elifer yeni Kral’ın hemen yandaşı olmuş. Hamlet’in çok sinirlendiği Polonius oyunda Hamlet’e devamlı sorular sorar ve Hamlet de ona delirmiş gibi yanıtlar verse de, Polonius Hamlet’in rol yaptığından kuşkulanır. Serhat Elifer vücut diliyle başarılı bir Polonius sergiledi. Hamlet’in ölen babasının hayaletini canlandıran Taner Oğuzhan da Hamlet’e intikam almasını emrederken Hamlet’i epey korkuttu. Baledeki Mezarcıyı canlandıran Hakan Odabaşı mezardan çıkardığı kuru kafa ile (tıpkı oyundaki gibi) güldürü ögeleriye ve özellikle yüzündeki ifadelerle bu sahneyi görüntüye getirdi.
Balenin en başarılı sahnesi 3 Aktör’ü canlandıran Ertuğrul Bolat – Sho Kamiko – ve Göktürk Arıkan ‘ın sergilediği “Oyun Sahnesi”. Hamlet, amcası Claudius’u sınamak ve Hayalet Baba’nın anlattıklarının doğru olup olmadıklarını anlamak için saraya gelen oyunculara özel bir oyun ısmarlar. Balede sahnenin arka planında yer alan platformda 3 Aktör bir oyun sergilerlerken sahnenin asağı kısmında gözleri maskeli saraylı izleyiciler, tepkilerini vücüt dilleriyle salondaki izleycilere aktardılar. Bu arada da Hamlet amcasının huzursuzluğunu izlemiş oldu.
Oyundaki politik olaylar bu balede kullanılmamış. Bu nedenle Hamlet’in yegane güvendiği ve onunla birlikte Baba Hayalet’i de görmüş olan yakın arkadaşı Horatio, Norveç Prens’i Fortinbras (oyun sonunda herkes ölünce Kral olan) gibi karakterler balede yer almamış.
Hamlet oyununun kasvetli atmosferini, Danimarka sarayının boğucu havasını yansıtan dekor anıt mezarları veya bir zindanı andırıyor. Sahnenin arka kısmında yer alan yüksek platform, sarayın kale duvarları, ölmüş Kral’ın tabutu, ziyafet masası, kütüphane, Ophelia’nın mezarı ve oyuncuların oyunlarını sergilediği mekan olabiliyor. Bu şekilde sahnenin ön kısmındaki dans alanı ferahlıyor.
Video-prodüksiyon kullanımıyla şekilden şekile giren bulutlar arasında Hayalet Baba uzaklardan gelip kale duvarlarından sahneye iniyor. Yine video-prodüksiyon kullanımıyla kayalara çarpan dalgalar, zaman zaman kümeleşen bulutlar sahnenin arka duvarında etkileyici tablolar oluşturuyorlar. Zaman zaman sahneyi yoğun sis tabakası kaplıyor.
Balenin program kitapçığının kapağında, balenin posterinde, ve bale başladığı zaman iç perdede “Hamlet” adının HAMLE kısmı harflerle T kısmı bir kılıç ile görüntülenmiş. Sanki balenin adı HAMLE olmuş. Oyunda da Hamlet “hamle” yapamamaktan yakınır; ancak, yanlış“hamle” yapınca da Polonius’u öldürür. Oyunun sonunda da gerçek “hamle” yapması için kılıç kullanması gerekmektedir.
Ayrıca, program kitapçığından anlaşılıyor ki Hamlet/Claudius rollerinde İlhan Durgut; Ophelia/Gertrude rollerinde Özge Onat da dans edecekler. Her iki dansçı da 22 – 28 Mart 2015 tarihlerinde, İtalya’da (Spoleta şehrinde) 25. Uluslararası Dans Yarışmasına katılıp altın madalya alarak yurda döndüler.
11 Nisan 2015 tarihinde sergilenen Hamlet balesi, Shakespeare’in Hamlet oynunun güçlü ve etkileyici bir yorumu olarak ( sözcükler olmamasına rağmen ) görüntüye gelmiş oluyor.
Doç.Dr. Necla Çıkıgil
Fotoğraflar: Tarkan Serengül