Düşünebiliyor musunuz? Özene bezene, sevdiğiniz yapıtları canlı dinlemek üzere bir konsere bilet aldınız; salona girip yerinize oturdunuz. Gong çaldı ve yıllarca süren çalgı eğitimlerinden geçmiş, sınav vererek seçilmiş orkestra üyeleri yerlerini aldılar. Başkemancı La sesini verdi, akortlar kontrol edildi.
Ve kulis kapısı yeniden açıldı, tekerlekli bir podyum üzerinde yükselen insanımtrak bir robot, elinde bir baged, ortaya doğru ilerlemeye başladı: Tır-vız-tır-vız-tır-tır!
Hoşunuza gider mi? Şahsen benim hoşuma gitmez. Bir robotun yöneteceği orkestrayla elde edilen müziğin, temelde matematik olarak doğru bile seslendirilse, ruhuma hitap edeceğini düşünmem.
Bu deneme son olarak Kore'de yapıldı. Kore Endüstriyel Teknoloji Enstitüsü'nün (KITECH) orkestra şefi Choi Soo-yeol ile işbirliği yaparak düzenlediği robot şefle konser projesinde, "EveR 6" adlı android robot kullanıldı. “Absence” yani “yokluk ya da namevcut” adı verilen konserde orkestrayı önce robot, sonra insan şef yönetti, ardından da birlikte yönettiler.
Güvenilir uluslararası haber ajansı Reuters'ın geçtiği haber ve fotoğraflardan anladığımıza göre, "EveR 6" adlı android robotun görünümü insan bedenini andırıyor, aynı zamanda boynunu ve kolunu esnek biçimde kullanabiliyormuş.
Batonun yönü ve hareket hızını kayıt altına alan "hareket yakalama" teknolojisi sayesinde robotun baton hızını doğru şekilde ayarlaması kolaylaşıyormuş.
Haberde robotun yönettiği yapıtın ne olduğu yazılmamıştı. Fotoğrafta Kore Ulusal Senfoni Orkestrası üyelerinin çoğununun yüzünde tebessüm olduğu görülüyordu.
Bu türden birer deneme daha önce Japonya ve İsviçre'de yapılmış. Kore'de ise ilk kez denenmiş. Koreli şef Choi Soo-yeol, "Bir orkestra şefinin hareketleri çok ayrıntılı, robot, bu kadar ayrıntılı hareketleri hayal ettiğimden çok daha iyi sunabildi ancak en büyük zayıflığı dinleyememesi” demiş.
Choi, robotlar için en büyük zorluğun etkileşim ve iletişim olduğunu söyleyerek, bu gösteriyle insanın müzik konusunda robotik teknolojilerden daha öne çıktığını göstermek istediğini söylemiş. Ha şöyle...
Belki teknolojik gelişmeleri test etmek için bu tür denemeler yapılabilir ama kimse “yorum”un ( interpretation ), “denge”nin (balance), “ayrıntı”nın (details) etkilemediği, farklılaştırmadığı, “ruhsuz” bir müziği dinlemek istemez.
Robotlar üretim ve hizmet sektörlerinde insanın yükünü azaltıp yaşamını kolaylaştırabilir ama sanatta bu tür sevdalarla oyalanmanın âlemi yok.
Son günlerde sıkça karşımıza çıkan “yapay zekâ”nın da enstüstriyel müzikler dışında, canlı müzik yapma ve dinleme zevkini bozabileceğini düşünmüyorum.
SANATTAN YANSIMALAR'ıda kültür sosyologu yazarımız Ali Ergur'un bu ayki yazısını okumanızı öneririm:
https://www.sanattanyansimalar.com/yazarlar/ali-ergur/sanatta-yapay-zekanin-tuzaklari/3029/
Robotlara selam, gerçek insan şeflerimizle konser dinlemeye devam!
ŞEFİK KAHRAMANKAPTAN
3 Temmuz 2023, Kaş