Ülkemizde Coppélia balesi ilk defa Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından, 28 Ocak 1961 tarihinde sahnelenmişti. 3 Perdelik bale Léo Delibes’in müziği ile Lev Ivanov – Enrico Cecchetti koreografisi kullanılarak ve Türk Balesi’nin kurucusu Dame Ninette de Valois’nın 1952 yılında yeniden düzenlediği Coppélia’nın Ailne Phillips tarafından hazırlanmasıyla sahnelenmişti. Swanilda’yı Binay Okurer; Franz’ı Ferit Akın; Dr Coppelius’u Nurtekin Odabaşı canlandırmışlar; dekor - kostümü Ulrich Damrau hazırlamış; orkestrayı Ulvi Cemal Erkin idare etmişti.
Ankara Devlet Opera ve Balesi 1991 – 1992 Sezonunda, 5 Mart 1992 de bu baleyi yeniden sahneler. Bu sefer Suna Eden Şenel, Lev Ivanov – Enrico Cecchetti koreografisini kullanarak eseri sahneye koyar. Dekor – kostüm tasarımını Savaş Camgöz yapar; orkestrayı Rauf Abdullayev yönetir. Bu sahnelenişte Swanilda’yı dönüşümlü olarak Zeynep Sunal (1961 yılında anne Evinç Sunal, Binay Okurer ile dönüşümlü olarak Swanilda’yı canlandırmıştı), İpek İpin, Arzu Dirin; Franz’ı Armağan Davran, Yener Turan, Özden Aktürk; Dr Coppelius’u İhsan Bengier, Üstün Öztürk canlandırırlar.
Ankara Devlet Opera ve Balesi, 15 Mart 2014 tarihinde, konuk koreograf Gyula Harangozó tarafından sahneye konulan Coppélia balesini yeniden izleyicilerle buluşturdu. Eserin asıl koreografı Gyula Harangozó Sen. (baba Harangozó). Bu sahnelenişte oğul Gyula Harangozó’ya yardım eden koreografi asistanları Blanka Fajt ve Màrta Metzger idi. Dekor tasarımı M. Talat Ayhan, kostüm tasarımı N. Gazal Erten tarafından hazırlanmıştı. Işık düzenlemesini Fuat Gök yapmıştı. Şef ise Bujor Hoinic idi. Dönüşümlü olarak Alessandro Cedrone de eseri yönetiyordu. Bale, 2014 – 2015 Sezonunda da çok sık olmasa bile izleyicilerle buluşuyor.
Konuk koreograf Gyula Harangozó’nun (1956- ) babası ve Coppélia’nın koreografı Gyula Harangozó Sen. (1908 – 1974) Macar Ulusal Balesi’nin kurucusu. Macar Ulusal Balesi’nin yönetmenliğini de yapmış olan koreograf baba Harangozó bu balede Coppelius’u canlandırmış. Oğul Gyula Harangozó hem Budapeşte Devlet Bale Enstitüsü’nde hem de Moskova Devlet Koreografi Akademisi’nde ( Bolşoy Bale Okulu ) bale eğitimi almış, üstün derecelerle eğitimini tamamlamış, gerek öğrenciliği sırasında gerek profesyonel hayatında birçok ödül almış olan ünlü bir dans sanatçısı. Dünyaca ünlü sahnelerde dans etmiş, bale yöneticiliği yapmış, 1996 yılında Macar Devlet Operası’nın bale yönetmeni olmuş ve 2005 yılına kadar bu görevini sürdürmüş. 2005 – 2010 yılları arasında Viyana Devlet Operası’nın ve Viyana Volksoper’in yöneticiliğini yapmış, sonraları bu iki topluluğu birleştirerek Wiener Staatsoper und Volksoper Balesi’nin yeniden yapılanmasını sağlamıştır.
Bu ünlü koreograf baleyi ilginç bir yaklaşımla sahnelemiş. Swanilda’ya bir baba ve anne yaratmış. Diğer Coppélia’larda olan “Şafak Dansı”, “Saatlerin Dansı” yerine başka dans düzenlemeleri getirmiş. II. Perde’deki Palyaço, İspanyol, İskoç, Arap, Çinli bebekleri de kullanmamış. Diğer Coppélia’larda Belediye Başkanı kasabaya yeni bir çan takılması nedeniyle düzenlenecek şenlikte kasabanın nişanlı çiftlerine çeyiz yardımı yapacaktır. Harangozó’nun düzenlemesinde ise şenlikte dansçılar arasında bir yarışma olacaktır.
Eserin bu sahnelenişinde güldürü unsurları daha da vurgulanmış, bazı karakterler karikatürize edilmişler. II. Perde’de Coppelius’un atölyesinde, atölyeye gizlice giren Swanilda ve arkadaşları etrafı incelerken Coppelius da evine gelir ve kızlar kaçarlar. Ancak, Swanilda saklanır ve bu arada bebek Coppélia’nın kostümünü giyer, maskesini takar. Coppelius, Coppélia bebeğin aslında canlı biri olduğunu anlar. Bu arada Franz da şömine bacasından atölyeye girer ve Coppélia bebeği görmek istemektedir. Coppelius Swanilda’ya İspanyol kostümü giymesini söyler ve Swanilda yüzünde maskesiyle Franz’ın önünde dans eder. Maskesini çıkarıp Franz’a olan kırgınlığını ve kızgınlığını belli eder ve atölyeden kaçar.
Swanilda rolü bütün balerinler için zorlayıcı bir roldür. Swanilda hem sevimli bir köylü kızıdır hem de Coppélia bebek yüzünden kıskanç bir sevgili. Eserin son sahnesinde ise artık nişanlılar barıştığı için mutlu bir gelindir. Swanilda’nın dans adımları teknik bakımdan zordur. Bu balede erkek dansçıların da hareketleri zorlayıcıdır. Vücudun bel ve diz kısımları sert hareketlerden etkilenmektedir. Özellikle zıplamalı ve dönmeli hareketler sağlam teknik ve güçlü bir vücut yapısı gerektirir. Gyula Harangozó bu esere çocuk dansçılar de katmış, Çocuklar hem güldürü unsuru olmuşlar hem de esere canlılık katmışlar.
Eserin en dikkat çeken karakteri kuşkusuz Coppelius. Coppelius’u canlandıran Hakan Odabaşı’nın babası, Nurtekin Odabaşı 28 Ocak 1961 tarihinde Ankara Devlet Opera ve Balesi’nin ilk Coppélia temsilinde Coppelius idi. Baba Coppelius ( Nurtekin Odabaşı ) daha ağırbaşlı, ciddi bir Coppelius iken oğul Coppelius ( Hakan Odabaşı ) eserin bu sahnelenişinde daha karikatürize edilmiş, daha komik, ve bir o kadar da canlı bir Coppelius olmuş. Bu, yaşına meydan okuyan Coppelius evinin merdiven trabzonundan kayarak atölyesine inebiliyor. Gözlüklerinin arkasından hınzır hınzır bakan Coppelius eserin başlıca güldürü kaynağını oluşturuyor.
Gazal Erten’in kostüm ve Talat Ayhan’ın dekor tasarımı ( dış mekan ve Coppelius’un atölyesi), Fuat Gök ‘ün ışık tasarımı da bu balenin başarılı olarak sergilenmesini sağlıyor. Bütün dansçılar da bu eserde dans etmekten zevk aldıklarını yansıtarak canla başla dans ediyorlar.
4 Şubat 2015 Doç. Dr. Necla Çıkıgil
