ÇERKEŞ SOKAĞI'NA AÇILAN GONCA(ÇIKMAZ) SOKAĞI
Sonraki yıllarda kesin gününü öğrendiğimde, 1947 yılının Salı’ya rastlayan 23 Aralık akşamını kişisel tarihime, “tarihleyebildiğim en eski anım” olarak not düşüyorum.
Ulus’da, o zamanlar şimdiki ile kıyaslanamaz güzellikte bir yapı olan Merkez Postanesi ile Akbank’ın (yine o zamanların Eti-Park-Lozan Palas’ı) arasından başlayan yolun adı Kızılbey Caddesi’nden, önce Posta’ya, 27 Mayıs 1960 sonrasında da Teğmen Kalmaz’a dönüşmüştür. Bu caddenin, Anafartalar’a varmadan Hal’in çapraz karşısında ve sağındaki merdivenlerinden ünlü Çerkeş Sokağı’na inilir. Bu sokak, merdivenin inişinde hemen karşıdaki İbadullah Camisi’nden, sağa ayrılan Taşdöşeme ile sola yönlenen Suluhan sokaklarının arasından, Ahmet Adnan Saygun Caddesi’ne ve Gazi Lisesi’ne kadar upuzun uzanır. Çerkeş Sokağı’nın sağa açılan Konuklar, Çetiner, Nurtopu gibi sokakları bugün de aynı adla vardırlar. Ancak, yine sağa açılanların ilki olan Gonca (diğer adıyla Çıkmaz) sokağı, bitişik dükkanların açık hava deposuna çevrilmiş bir enkaz olarak durmaktadır. İşte 1949 güzüne değin bu sokağın 6 kapı numaralı evinde oturduğumuz günlerden bir güne rastlamıştır, 23 Aralık 1947 Milli Eğitim Bakanlığı yangını.
YANGIN AKŞAMI
Nereden, nasıl haber alıp da yangın yerine gittik bilmiyorum. Ama, şimdi 100. Yıl Çarşısı olan bloğun önünde o zaman da otobüs duraklarının olduğu yerde yan yana sıralanmış bir kalabalığın içinde bulunduğumuzu, annemin eline korku ve dehşetle sıkı sıkı sarıldığımı, polis ve itfaiye kordonuna alınmış olan binanın tepesinden yükselip rüzgarla savrulan kocaman alevleri ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın cayır-cayır yanışını, çaresiz izlediğimizi çok net anımsıyorum.
24-25-26 Aralık 1947 günlü Ulus Gazetesi’nden derlediğim bilgilere göre, 23 Aralık akşamı saat 18.15’de, Zafer Polis Noktası’ndan İtfaiye’ye yangın ihbarı yapılıyor. Tanıklar, 18.10 sularında, Teftiş Kurulu Başkanlığı Muamelat Kalemi’nin bulunduğu kısmın çatısında alevler gördüklerini söylüyorlar. O sırada, Beden Eğitimi Genel Müdürlüğü İstişare Heyeti, Genel Müdür Vildan Aşir Savaşır başkanlığında toplantı halinde. Binanın içinin ahşap, tavanlarının yağlıboya olmasının yanı sıra, esmekte olan kuvvetli rüzgarın da etkisiyle yangın hızla yayılıyor. İtfaiye Müdürü Sabri Tingiz ile Ankara Valisi İzzettin Çağpar, Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer, İçişleri Bakanı Münir Hüsrev Göle ve Genelkurmay Başkanı Salih Omurtak olay yerine geliyorlar. Yanmaz elbiseleri ve otomatik merdivenleri olmayan 80 kadar itfaiyeci, yetersiz sayıdaki yangın musluklarına bağladıkları 14 hortumla, 4 saatlik cansiperane bir uğraştan sonra, etrafa sirayet etmeden saat 22.oo civarında söndürebiliyorlar yangını. Can kayıpsız atlatılan yangında, sonraki yıllara kalsaydı bu kez de ranta kurban gidecek olan, bina tamamen harap oluyor. Zarar ilk anda en az 1.000.000 TL.olarak tahmin ediliyor. Çoğu ıslanmış olmakla birlikte 10.000 ciltlik Talim Terbiye Kütüphanesi kitapları ve mahzendeki personel sicil dosyaları kurtarılıyor. 20-30 kadar tarihi tablo ile 70 kadar nazır ve bakan portreleri yanıyor. Cumhuriyet Savcılığı’nca yapılan soruşturma sonucunda yangının elektrik kontağından çıktığı kanısına varılıyor. Bakanlık birimlerinin 5 Ocak 1948’e değin Gazi Lisesi’ne, ondan sonra da TC Devlet Demiryolları’nın Ankara Garı’ndaki okul binasına taşınması kararlaştırılıyor.
BİNANIN TARİHİ DEĞERİ
Duvarları yontma Ankara taşından, içi ise tamamen ahşap olan bina, 1900’de 2nci Abdülhamit’in tahta çıkışının 25nci yıldönümünde Ankara halkının da katkılarıyla, Sanat Okulu olarak inşa ediliyor. 1908’de 2nci Meşrutiyet’in ilanında, Darülmuallimin-i Rüşdi’ye dönüştürülüyor. 1nci Dünya Savaşı’nda hastane olarak kullanılıyor. Kurtuluş Savaşı boyunca bina birden çok birime(Maarif Vekaleti – Öğretmen Okulu – Ankara Maarif Müdürlüğü – Matbuat ve İstihbarat Müdürlüğü – Matbaa gibi) hizmet veriyor. Kurtuluş Savaşı bittiğinde, arka tarafına yapılan eklemelerle tamamen Öğretmen Okulu(Dar-ül Muallimin)’na tahsis ediliyor. Binaya son olarak 1925’de Mustafa Necati’nin bakanlığı sırasında Maarif Vekaleti yerleşiyor ve 47 yıllıkken yokolan bu güzelim bina, 22 yıl süreyle Milli Eğitim Bakanlığı olarak kalıyor.
