1873-1950 yılları arası İstanbul’unda, 1867 kuruluşlu Jean Psalty firması, mobilya üretimi ve bina döşeme işleriyle uğraşmaktadır. Firma 1945’lerde Ankara’da kamu ihalelerine katılır. İlk meclisin mobilyalarının restorasyonu için firmanın ustalarından Apostol Angelidis (d.1911 İstanbul – ö.1989 Ankara) Ankara’ya gelerek ilk atölyesini Akköprü’de açar. Daha sonraki yıllarda yeni kurulmakta olan Siteler’e taşınır.
Apostol’un oğlu Aleksandros(Aleko) Angelidis, 1958’de Ankara’da doğar. Aleko, ailesinin Rumca da öğrenmesini istemesi nedeniyle, öğrenimine İstanbul’da başlar ve Zoğrafyon Lisesi’ni bitirir. Çocukluk ve ilkgençlik yıllarında eğitim dışında tüm zamanını, işe çivi düzeltme ve atölye temizliğinden başlayarak, babasının Akköprü’deki atölyesinde geçirir.
Aleko, halen Bestekar Sokağı’ndaki atölyesinde, özellikle antika mobilyaların “bakım-onarım-cila”larıyla uğraşmakta, ancak “üretim-satış” yapmamaktadır.
2020 tarihli bir incelemede, Atatürk Müze Köşkü binasının giriş holünde sergilenen mobilyalardan koltuk ve sehpa takımlarının imalatçısının Maison Psalty Mobilya Ticarethanesi olduğu belirtiliyor. Bu bilgiler, arşiv evraklarındaki metinlerden ve sehpaların iç kısımlarına yapıştırılmış, okunabilir durumdaki firma etiketlerinden saptanmış. Aleko Usta, bu mobilyaların 2005-2006 yıllarındaki onarımları sırasında, işi üstlenen kişilere 15 gün kadar rehberlik etmiş.
Jean Psalty’nin izine, 1998-2003 yılları arasında İnönü Vakfı’nda geçirdiğim süre içinde, Pembe Köşk’ün mobilyalarında da rastlıyorum. O zaman aralığında edindiğim bilgilere göre; Atatürk 1925-1926 yılları arasında Pembe Köşk’ün inşasını yakından izliyor. Yemek salonunun büyükçe tutulmasını öneriyor. Psalty yapımı kendi yemek takımını vererek salonun bir an önce devreye girmesinde yardımcı oluyor. Zira eşinden henüz ayrılmış olan Atatürk, kimi akşamlar Mevhibe hanımın önceden iznini alarak, kalabalık gruplarla bu salona konuk oluyor. Gelmeden önce yeterli yemek olup olmadığını öğreniyor, eksikse tamamlatıyor. Bu masada çok önemli devlet meseleleri çözümleniyor.
Pembe Köşk’ün yemek salonundaki büfe, vitrin, masa ve sandalyeler İstanbullu Psalty ustanın eseri. Kimi eşyaların arka yüzlerinde ya da altlarında firmanın 22.3.1926 ve 1.4.1926 tarihli etiketleri halen görülebiliyor. 22.3.1926 tarihli etiketler yemek salonundaki, 1.4.1926 tarihli olanlar ise yatak odasındaki mobilyalarda bulunuyor.
Pembe Köşk Arşivi’ndeki belgeler arasında bulunan; Beyoğlu’nda Cadde-i Kebir’de 146 numaradaki İpsalti’nin Kebir (Maison Psalty) Mefruşat Ticarethanesi’nin, Başvekalet Kalem-i Mahsus Müdürü Necmettin Sahir Beyefendi’ye hitaben gönderilen 2 Eylül 1926 günlü yazısında, yemek salonu mobilyaları karşılığında 6.387,50 TL.nin teslim alındığı bildiriliyor.
Aleko Angelidis, geçtiğimiz yıllarda İktisadi Bağımsızlık Müzesi’ne dönüştürülen Giulio Mongeri’nin 1926 tasarımı olan Eski İş Bankası Genel Müdürlüğü ve Ulus Şubesi’nin “Yönetim Kurulu-Toplantı-Celal Bayar odaları”nın restorasyonunu da yapmış. 1997-1998 yıllarında başlayan bu işler 6 yıl sürmüş. Kendisiyle yapılan bir söyleşide, “…toplantı odasının möble ve masalarını onarırken aynı damarlı ağacı bulmak, toplantı masasının üstündeki yanığı yenilemek, duvara monte edilmiş büfenin arkasını söküp, çıkan parçaları masa ve koltukların onarımında kullanmak…” gibi işlerin çok uzun zamanını aldığını, ancak bu yaptıklarının nasıl takdir edildiğini övgüyle anlatıyor.
Aleko Usta 2020’nin pandemi günlerinde, Pembe Köşk’te yukarıda zikrettiğim 1926’da edinilmiş möblelerden, yatak odasındaki gardrop ve tuvalet masası ile sehpalarda ve koltuklarda, gerekli gördüğü onarım ve cilalama işlerini de yapmış.
Bir yerlerde mutlaka eski ya da antika mobilyalarınız vardır. Onları elden çıkarmayıp, halen yararlanmayı düşünüyorsanız Aleko Angelidis orada, Bestekar Sokak’ta o güzelim Ankara Üniversiteli Öğretim Üyeleri apartmanının B blokunun Z-10 no.lu dairesinde sanat icra eyliyor. Aklınızda olsun. Böyle işleri geciktirmeyin.
SAVAŞ SÖNMEZ
5 Mart 2023, Ankara
KAYNAKÇA:
*Filiz Köse, “Aleko Angelidis:Psalty Mobilya Fabrikasından günümüze Uzanan Ustalık”, SOLFASOL Gazetesi, Ekim 2021, sayı:105
*Tuğba Andaç Güzel-Hacı Hasan Efe, “Cumhurbaşkanlığı Atatürk Müze Köşkü Giriş Holünün İç Mekan ve Mobilya Bakımından İncelenmesi”, VEKAM Ankara Araştırmaları Dergisi, Haziran 2020, C:8/S:1
*Savaş Sönmez, “İnönü’nün 54 yıl yaşadığı 88 yıllık Pembe Köşk”, Gezgin Gözüyle Ankara, Ocak 2013
