Aysel Namlı, genç emekliliğini ve de Altınova kökenli eşi Güner Namlı’yı yitirmesini izleyen yıllarda İstanbul’u terk edip yaşamını Ayvalık’ta sürdürmeye başlamış. “Vatandaşı’n Yeri”ni önce 2002-2005 yılları arasında, daha sonra ÇYDD’ye bağışlayacağı, Barbaros Caddesi’ndeki evinde oluşturmuş. CUMOK’un Ayvalık Temsilciliği’ni yürüttüğü yıllarda “Aydınlanma Toplantıları” gerçekleştirmiş, sonra da Cumhuriyet Caddesi’ndeki bugünkü yerine taşınmış.
Vatandaş’ın Yeri, sosyal-kültürel-sanatsal-toplumsal sorumluluk projeleriyle (yazarlık atölyesi, lavanta üretimi, kıraathane kitaplıkları, sanat evleri vb.) uğraşan bir sivil inisiyatif kuruluşu. İşte Namlı, yıllardır bu işlerin peşinde koşturup doğru bildiğinden yılmayan, şöyle ya da böyle ama mutlaka ses getiren, gezginci-gözlemci-aydınlıkçı-savaşkan-son derece enerjik bir Ayvalıksever. Kendisi “tek kişilik bir ordu”, Vatandaş’ın Yeri ise “kendine özgü bir STK” olarak tanımlanabilir.
Aysel Namlı 1987 yılında bir Girit gezisi öncesinde, bir gazete haberinde rastladığı Nesiha Öztürk ile tanışıyor. Girit’in Rethimno kentinin Kapezyana köyünde 1903 yılında doğan Öztürk, 1924’te “mübadil” olarak Ayvalık’a yerleştiriliyor. Öztürk beraberinde dokuma tezgahını da getirmeyi başarıyor ve sipariş yöntemiyle üretimini sürdürüyor. Namlı, Öztürk’e “Sedefli Battaniye” olarak da adlandırılan Girit Battaniyesini sipariş ediyor, dönüşünde de ediniyor. Bundan sonra Namlı’nın, bu battaniyenin Türkiye’de üretiminin devamı için, uzun yıllarını alacak çabaları başlıyor. Araştırmaları onu, önce Mersin Üniversitesi’nde sunulan bir teze, daha sonra da “Girit Battaniyesi-Sedefli Battaniye-Beledonya Battaniye”nin yeniden üretimi üzerine projelerle uğraşan Prof. Dr. Günay Atalayer ve ekibine götürüyor. Mersin, Tarsus, İstanbul Aydın Üniversiteleri’nin Güzel Sanatlar Fakülteleri’nin Tekstil ve Moda Tasarımı bölümlerinin akademisyenleri ile görüşmeler başlıyor.
Namlı, bu battaniyenin yeniden üretilebilmesi işini o yılların Ayvalık yerel yöneticilerine benimsetemiyor. Taa ki 2021’in Mart ayında, Sanat ve Eğitime Destek Derneği Başkanı Ali Akdamar ile birlikte kaymakam Gökhan Görgülüaslan’ı ziyaret edene dek. Kaymakam onlara, İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne başvurmaları ve dernek olarak örgütlenmeleri halinde, ellerindeki fondan yararlanabileceklerinden söz ediyor.
Bunun üzerine, Vatandaş’ın Yeri’nin girişimi ve önderliğiyle başlatılan proje, Sanat ve Eğitime Destek Derneği’ne götürülüp, proje paydaşları; Ayvalık Kaymakamlığı, Ayvalık Belediyesi, Ayvalık İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Ayvalık Halk Eğitim Derneği, İstanbul Aydın Üniversitesi-Mersin Üniversitesi-Tarsus Üniversitesi akademisyenleri, Vatandaş’ın Yeri, Sanata ve Eğitime Destek Derneği olarak oluşturuluyor. İçişleri Bakanlığı’na başvuruluyor. Haziran 2021’de akademisyenler Halk Eğitimi Merkezi eğitmenlerini, onlar da 12 kursiyeri eğitmeye başlıyorlar. Ağustos ayında Aysel Namlı başkanlığında , 3 yönetim kurulu üyesi ve 12 kursiyerden oluşan 16 kadın tarafından bir kooperatif kurulması kararlaştırılıyor. Kasım ve Aralık aylarında Ayvalık İlçe ve Balıkesir İl Ticaret Müdürlüklerine gerekli başvurular yapılıyor. Ayvalık Belediyesi’nin tahsis ettiği binanın tadilatına girişiliyor.
Kooperatifin adı ve amblemi Ali Akdamar tarafından belirleniyor. KEDİ (S.S. Kadın Emeğini Destekleme İşliği Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi), Ayvalık’ın ünlü kedilerini, kedi-yumak ilişkilerini ve dişiliği çağrıştırıyor. KEDİ, 10 Ocak 2022’de tescil edilerek yaşama geçiyor. Şubat’ta dokuma işlerine başlanılıp, sipariş alınan battaniyelerin ilki Mart’ta tamamlanıyor. Namlı, 35 yıldır ilk defa işlerin -şimdilik- rast gittiğini söylüyor.
KEDİ’nin amaçları şöyle sıralanıyor:
-Bölgedeki işsizliğe çözüm sunmak,
-Kadınların becerileri geliştirilerek istihdam ve sosyalleşmelerini sağlamak,
-Kadınlara ve genç kızlara bir beceri kazandırarak özgüven aşılamak,
-Yeni pazarlama teknikleri konusunda eğitimler vererek, üretici kadınların aynı zamanda iş organizasyonu yapabilen, basit muhasebe bilgisi olan, maliyet hesapları yapabilen, grup çalışmasına uygun bireyler olmalarını sağlamak,
-Üretimin bir kente mal edilerek, ürün bazında markalaşmanın önemini göstermek,
-Kaybolmakta olan bir kültür mirasını yeniden hayata geçirerek, kültür yaşamına değer katarken, kentin turizmine de katkı sağlamak,
-Uzman tasarımcıların katkısıyla geleneksel dokumaları günümüz moda ürünlerine dönüştürerek pazarı genişletmek.
KEDİ’nin işliğinde şu anda bulunan 5 adet dokuma tezgahı ile 1 adet çözgü makinesi, bir miktar iplikle birlikte fondan sağlanan paralarla alınmış. Halk Eğitim Merkezi’ndeki 4 masa üstü tezgahı ile çözgü makinesi ve bir büyük tezgahı ise “Bilginer-Evin ASKEV (Ayvalık Sanat Kültür Eğitim Vakfı)” bağışlamış. İşlikteki diğer eşyaları da sponsorlar tedarik etmişler. KEDİ’nin vitrinindeki eski ve özgün dokuma tezgahı Fatma Ark ailesinin bağışı. Bir parçasının onarılmasıyla o da yenileri gibi çalışabilecek. Yakında onun yanına, çalışır durumda bir eski ve de özgün tezgah daha eklenecek.
Üretim, çift kişilik-tek kişilik-çocuk battaniyesi olarak sınıflandırılmış. Şu anda, önceden alınan, kırmızı renkli battaniye siparişleri işleniyor. Diğer renklerdeki yünlerden de talep edilmiş bulunan üretimlere geçebilmek için bir yandan “kök boya” araştırmaları, bir yandan da iç ve dış pazara açılma girişimleri (kim bilir, belki tereciye tere –yani Girit’e battaniye- satmak bile mümkün olabilir) sürdürülüyor. Eylül ayında eğitilmelerine başlanacak yeni kursiyerlerin de devreye girmesiyle, olası bir talep artışını karşılamak için dokuma tezgahları sayısının da arttırılması, yeni sponsorlar gerektirebilecek.
KEDİ’ye, “Ayvalık’a hoş geldin !” diyor, bol üretimli ve uzun bir yaşam ile iyi şanslar diliyoruz.
SAVAŞ SÖNMEZ
13 Mayıs 2022, Ayvalık
EK ve de Teknik Bilgi ile ilgilenenlere kaynakça:
* F. Yelda Gezicioğlu-Prof. Günay Atalayer-Handan Demir. “Girit Dokuması ve Deneysel Çalışmalar, Girit Battaniyesi, Anadolu’da Yöresel Bir Tekniğe Deneysel Yaklaşım”, Sosyal Bilimler-Akademik Araştırmalar Dizisi-Kitap 1, Paradigma Akademi, Mayıs 2019, ss.175-207
* Tanju İzbek. “Cunda’da Yaşayan Girit Manileri”, Tarih ve Toplum, Sayı:156, Aralık 1996, ss.49-55
* Dr. F. Yelda Gezicioğlu-Prof. Günay Atalayer-Dr. Mine Beşen Yalçın-Handan Demir-Doç. Özge Usluca Erim-Büşra Balota-Melis Vardar. “Kültürel Bir Mirasın Canlandırılması Üzerine Deneysel Atölye Uygulamaları-1-Sedefli Battaniye İçin Usta Öğretici Eğitimi”, Görünüm 2022, Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 2022, Sayı:12, ss.15-34
