13 Eylül’den bu yana Ayvalık-Burhaniye karayolunun tam ortalarına rastlayan yerin deniz kıyısında, Türkiye’nin ilk tatil sitelerinden Artur(Arkent) Tatil Sitesi’ndeyim. Yönetimin sağlığa ilişkin verilerinin sağlıksızlığından kuşku duymadığım için de sanki bu kışı, görece güvenli bu beldede geçirecek gibiyim. Artur Turizm 19 Haziran 1968’de, site meydanındaki büstü önünden her geçişimde kendisini saygıyla andığım, zamanın Burhaniye kaymakamı Özer Türk’ün (1929-1986) girişimiyle kurulmuş. Türkiye’nin bu ilk büyük sitesinin konutlarının yapımı 1980’lere kadar sürmüş.
Özer Türk, yıllar boyu iğneyle kuyu kazarcasına nasıl oluşturduğuna yakından tanıklık da ettiğim, 1946 Mülkiye mezunu ağabeyimiz Mücellidoğlu Ali Çankaya’nın; Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler(Mülkiye Şeref Kitabı) adlı sekiz ciltlik o görkemli yapıtının VI.cildinin 3382-3383. sayfalarında; 110 okul numarasıyla 3385. mezun olarak yer alıyor. 1929 İzmir doğumlu olan Özer Türk 1952 yılında SBF İdari Şube’den mezun olduktan sonra Çaykara, Kiraz, Alaşehir, Özalp ve Sason kaymakamlıklarını takiben kendisini turizme adayacağı yıllarına başlıyor. 1962-1967 yıllarında Kuşadası ve 1967-1971 arasında Burhaniye kaymakamlıklarında bulunuyor. 1971-1975 arasında Muğla valiliği yaptıktan sonra merkez valiliğine (kızağa) çekiliyor. En verimli döneminde görevinden istifaen ayrılmak durumunda kalan Türk, belki de bu durumu sindiremediğinden genç sayılabileceği 1986 yılında İzmir’de vefat ediyor.
ÖNCÜ İNSAN
Özer Türk 1962-1967 yılları arasındaki Kuşadası Kaymakamlığı görevi boyunca ilçeye Fransız Tatil Köyü (ClubMed), Ömer Tatil Köyü, Kısmet Otel, KUŞTUR gibi turistik tesislerin kazandırılmasına; Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı ile Küçük Ada’nın restorasyonuna öncülük etmiş. Türkiye’de “yazlık” fikrinin öncülerinden. 1966 yılında, Kuşadası’na 4 kilometre uzaklıkta Bayraklıdere Mahallesi’nde 170 dönümlük arazi üzerine kurulmasına başlanılan KUŞTUR; çam ormanları arasında, iki katlı villalardan oluşan bir botanik bahçesi görünümünde. Kadirbilir Kuşadalılar ilçe stadyumuna kaymakamlarının adını vermişler. İlçede Özer Türk Caddesi de var (Aynı adlı caddelere Burhaniye Ören’de ve Bodrum’da da rastlanıyor).
1967-1971 yılları arasında Burhaniye Kaymakamlığı yapan Özer Türk, o zamanlar Burhaniye’ye, şimdilerde Gömeç’e bağlı olan Karaağaç Köyü’nün kıyı kesiminde, bu kışı içinde geçirmekte olduğum, bilebildiğimce Türkiye’nin en büyük tatil köyü ARTUR(ARKENT)’in de kurucusu olmuş. 19 Haziran 1968’de kurulup, inşaatı 1968-1980 yılları arasında tamamlanan ARTUR, Balıkesir’e 125, İzmir’e 180 kilometre uzaklıkta. Tasarımı Altuğ Çinici-Behruz Çinici tarafından gerçekleştirilmiş. 2165 dekarlık bir alana yayılan “Güvercin-Gemi Yatağı-Martı” adlı üç koyda 1738 konuttan oluşuyor.
1979’dan bu yana 42 yazdır gelmekte olduğum “serin sulu” ARTUR’un bu üç koyu farklı yönlere ve ters rüzgarlara açıldıkları için, yaz boyunca yine de görece ılık suları kulaçlamak olası. Özer ağabeyin inşaat sırasında uğradığında altında soluklanıp çay içtiği ağaç, bugün Kaymakam Çamı Çibörekçisi-Mantıcısı olarak yaşamını sürdürüyor. 1984’ten bu yana Mayıs-Ekim arasında faaliyet gösteren 743 koltuklu açık hava Işık Sineması favori mekânım.
Özer Türk, 1971-1975 arasında Muğla Valiliği’ne atanıyor. 1971’de bu kez Datça ve Bodrum’da her ikisinin de tasarımları Ersen Gürel-Öcal Ertüzün’e ait olan AKTUR tatil köylerine sıra geliyor. 1980-1981’de tamamlanan Datça-AKTUR, Datça’ya 30, Muğla’ya 95 kilometre uzaklıkta Çiftlik ve Kovanlık koylarında Çiftlik ve Kurucabük adlı iki yerleşim yerinde, 1285 konuttan oluşuyor. Bu iki koyu ayıran Adatepe Yarımadası’nda Özer Türk adına hazırlanmış Vali Çamı köşesi var. Başlangıcı ve bitişi aynı yıllara tarihlenen Bodrum-AKTUR, Bodrum’a 5-7 kilometre uzaklıkta Ağaçlı yöresinde yer alıyor. 3 koyunda 7 plajı olan AKTUR, Bodrum’un ilk sitelerinden. “Akbük-Gökova-Bitez-Müskebi-Alangülü-Gümüşlü” diye adlandırılan 6 ev tipinden oluşuyor. 475 dönüm üzerine kurulu sitede 575 konutun yanı sıra otel, motel, kamping, apart alanları da var.
KERPİÇ DÖKEN, HARÇ KARAN YÖNETİCİ
Özer Türk, Kuşadası, Burhaniye, Datça ve Bodrum’daki icraatıyla, Türkiye’de yazlık evlerin ve deniz turizminin öncülerinden sayılıyor. Kaymakamlığının ilk yıllarında; Sason’da iken su getirtmesi, Özalp’ta ilçeye elektrik direkleri tedarik edebilmek için arabasını satması, Varto’da okul inşaatında harç karıp kerpiç dökmesi, Efes ve Meryemana’yı geliştirme çabaları onu “bir başka” kılıyor. Yol ve konut projelerinin hayata geçirilmesiyle bu 4 büyük ilçede iç turizm patlamaları yaşanıyor. Çeşitli yerlerde kurulmasına önayak olduğu bunca tatil sitesinde kendisi ve de yakınları için hiçbir konut edinmemiş olması ise onu bambaşkalaştırıyor.
Benim Mülkiye yıllarımın unutulmaz dekanı, sağlığında Artur’da da rastlaştığımız Maliye profesörü Bedri Gürsoy (Bedros) Artur’da 1982-1988 yılları arasında Yönetim Kurulu Başkanlığı da yapmış, yazlık sahibi ortaklarımızdan. Özer Türk’ün ölümünü takiben yazdığı “Bir Kahramanın Ardından” yazısında, Özer Türk’ün Varto kaymakamlığı sırasında bir köy okulunun yapımında kerpiç döküp, harç yaptığını, tanık olan bir köylüden bizzat dinlediğini yazıyor.
Bir kaynakta Türk, kendisine “Tavil”(Uzun) lakabının takılışını anlatıyor. Anlattığına göre SBF 1. sınıfta arka sıralarda otururmuş. Bir derste Bülent Nuri Esen onu, “Sen uzun boylu, orada yalı kazığı gibi dikilme, yerine otur. Kürsüyü göremiyorsan önlerde bir yere otur” mealinde uyarmış. Oysa Türk, 1.90 metre boyu ile zaten sırada oturmakta imiş. Adı bundan böyle “Tavil”e çıkmış. Yurtta onun bitişiğindeki yatağı kullanan arkadaşı da, gece karanlıkta yatakhaneye girdiklerinde yatağını onun sayesinde kolayca bulduğunu anlatmış. Türk’ün uzun boyu nedeniyle yatağa sığmayıp taşan bacaklarına takıldığında, kendi yatağına geldiğini anlıyormuş.
Avcılık, yelken, yüzme, şiir de yazan Özer Türk’ün hobileri arasında. Fransızca, Almanca ve İspanyolca bildiği yazılan Özer Türk’e İspanya tarafından “İzabella Catolica” nişanı, “Altun Salib” ve “Şövalye” rütbeleri verilmiş. “Turizm Bakanı yapılsaydı ülkeye kimbilir ne katkılarda bulunurdu ?” şeklinde düşünmeden edemeyeceğimiz bu büyük yetenek, ne yazık ki merkez valiliğine atanmasından bir süre sonra 8 Haziran 1986’da, 57 yaşında vefat ediyor. Umarım, geçmiş yıllarda Kuşadası’nda ölüm yıldönümlerinde eşi Ediz Türk ile kızları Özden Çakar ve Gülden Evingen’in katılımlarıyla yapılan anma törenleri sürüyordur.
SAVAŞ SÖNMEZ 9 Şubat 2021, Ayvalık Artur