Müziğin duygu yaratıcı etkisinin yanı sıra, ya da tam da bu sayede iyileştirici ve moral olarak güç verici etkisi insanlık tarihinin en eski bilgilerindendir. Bunun nedeni her yüzyılda o dönemin tıbbi ve bilimsel olanakları oranında uygulanmıştır.
Bir müzik aleti çalmak, şarkı söylemek, ıslık çalmak veya dinlemek insan beyninde yankılanarak müziğin tınısı, tonu, şiddeti ve ritmine göre farklı nörokimyasal maddelerin açığa çıkmasına ve biyolojik tepkimeler doğurarak farklı beyin merkezlerin çalışmasına yol açmaktadır. Gerçekten de beynin her gün kullandığımız yüksek ve karmaşık işlevleri arasında müzik algısı dar bir alanda üretilen özgün bir işlev olmakla beraber çok etkindir.
Tarihte Müzikle Tedavi
Müzikle tedavi tarihin ilk çağlarından itibaren çeşitli hastalıklar ve sorunlar için kullanılmıştır.
Müziğinin insanlarda çeşitli olumlu duygular uyandırdığını anlayan Selçuklu ve Osmanlılar, ilk ciddi müzikle tedavi çalışmalarını uygulamışlardır. Birçok kaynakta çeşitli müzik tarzları ve makamların farklı etkileri olduğu belirtilmektedir (Ör: Buselik ve Saba makamı: Kuvvet verici, Hüseyni makamı: Sakinlik verici, Nevm ve Zirgüle makamı: Uyku verici), (1).
Günümüzde Müzikle Tedavi
Günümüzde ise, eskiden bu tip alternatif tıp tedavilerine öncelik vermeyen modern batı tıbbında Klasik Batı Müziğini hastalık tedavilerinde yeniden kullanmaya girişmiş durumda. Bu uygulamaların etkinliği kanıta dayalı tıp prensipleri çerçevesinde objektif olarak saptandıkça olumlu sonuçlar bildirilmeye başlanmıştır. Özellikle hastaların ve yakınlarının yaşamını olumsuz yönde etkileyen süreğen nörolojik hastalıkların veya stresin iyileştirilmesinde son zamanlarda ek tedavi olarak klasik müzik kullanımı denenmekte ve olumlu sonuçları bilimsel dergilerin sayfalarında yer almaktadır (2, 3). Örneğin felç hastalarında ve aşırı ağrı hisseden ve medikal tedaviyle rahatlatılamayan hastalarda Müzik Destekli Tedavi (Music-Supported Therapy) uygulamasının sonuçları beynin duyusal merkezlerinin yanıtı objektif olarak saptanmış ve inandırıcı olumlu sonuçlar gözlenmiştir (4, 5).
Öte yandan, yeni doğmuş bebeklere farklı tipte müzik dinletilerek gerçekleştirilen bazı yeni ve ilginç çalışmalarda onların beyinlerinin müziği erişkinlerinki gibi analiz etmekte olduğunu göstermiştir. Bebekler de uyumlu seslerden oluşan müziklerden hoşlanmakta, uyumsuz seslerden oluşan müzikten haz etmemektedir (6).
Müzik uygulamasının neredeyse olmazsa olmaz olduğu diğer bir hastalık ise bir tür ikinci bebeklik denilebilecek olan Alzheimer ve diğer demans (bunama) hastalıklarıdır. Sayılamayacak kadar çok araştırmada, kişinin hastalık öncesi tanıdığı ve sevdiği müziği dinletmenin hem hafızasına hem de hastalık nedeniyle zorlaşan huyuna olumlu etkileri olduğu bildirilmektedir (7).
Epilepsi (Sara) Hastalığında Müzikle Tedavi
Gelelim her derde deva W.A. Mozart’ın (1756- 1791) müziğine… Yaklaşık 5-10 yıl önce yapılan iki çalışmada tedaviye dirençli epilepsisi (sara hastalığı) olan çocuklara Mozart’ın Re Major iki piyano sonatı (K448) dinletildikten sonra Elektroensefalografi (EEG) çekilmiş ve çoğunda EEG’de epileptik dalgaların kaybolduğu gözlenmişti. Üstüne uykularının düzeldiği ve uyanıkken yaptıkları davranışlarında olumlu yönde gelişmeler olduğu da saptanmıştı. Araştırmacılar esas tedavileri asla bırakmadan bu sonatın belli sıklıkta dinletilmesini salık veriyorlardı (8,9). Bu çalışmaların ardından uzun bir süre bilim dünyasında bu konuda sessizlik oldu, arkası gelmeyecek sanıldı. Neyse ki yakın zamanda bu sessizlik yeni bir araştırmayla bozuldu. ABD’de yapılan araştırmada daha öncekileri doğrular nitelikte sonuçlar elde edilmiş. Hatta tedaviye dirençli epilepsi vakalarının tedavisinde “Mozart K448” etkisinin maruz kalma süresine bağlı olduğu da gösterilmiş (10). Bu nedenle ailelere tıbbı tedavilere ek olarak hasta çocuklarına “Mozart K448” dinletilmesi salık veriliyor. Hiçbir sakıncası olmayan bu ek uygulamanın epilepsiye yararlı olmasının yanında bir de müziksever bir çocuk yetiştirilmiş oluyor.
Hiperaktivitenin ileri ve özel bir boyutundan mustarip olduğu bilinen Mozart’ın müziğinden bu sonucu beklemek çok da şaşırtıcı değil aslında. Belli ki bestelediği müzikler Mozart’ın kendisini rahatlatmış, şimdi de başkalarına huzur veriyor.
Bu yazıyı yazma nedenime gelince, elbette konserlerde sadece Mozart K448 çalınsa da pandemik endişelerimiz yatışsa demek değil. Ancak bu dönemde nicedir icra edilen bildik eserler yerine meçhul geleceğe dair umut verici duyguları uyandıracak bilmediğimiz eserleri dinleyebilsek endişelerimiz azalır, huzur ve mutluluk duyardık. Özellikle de genç icracıların sunacağı yenilikler bizleri yeni günlere hazırlardı.
Tüm bu bilgilerin ve deneyimlerin ışığında önümüzdeki konser sezonu programlarının ve sanatçılarının izleyicileri uzamış pandemi stresinden kurtaracak özel seçimler olmasını umut ediyorum. Ruhu sağaltıcı yeni eserler, umut verici yeni icracılar lütfen!
Prof. Dr. Pınar Aydın O’Dwyer
Kaynaklar
Aydın O’Dwyer P: Müzikle Tedavi, Müzik, Beyinde Nörokimyasal Değişimleri Tetikliyor. Herkese Bilim Teknoloji, Sayı 2, 8.04.2016
Thompson WF, Schlaug G: The healing power of Music. Scientific American Mind vol 26(2), 2015, 32-39
Morrison R: So, attending a concert reduces stress – but only if the music isn’t stressful. BBC Music, (9), 2015, 25
Grau-Sánchez J, Amengual JL, Rojo N ve ark: Plasticityin the sensorimotor cortex induced by Music-supported therapy in stroke patients: aTMS study: Frontiers in Human Neuroscience, 2013: 7: 1-11
Finnerty R: Music Therapy as an Intervention for Pain Perception.
http://web.wlu.ca/soundeffects/researchlibrary/RachaelFinerty.pdf. Erişim: 4.12.2015
Perani D, Saccuman MC, Scifo P ve ark: Functional specializations for music processing in the human newborn brain: PNAS, 2010: 107, 4759-4763
Lord TR, Garner JE: Effects of music on Alzheimer patients. Perceptual and Motor Skills: Vol 76, 1993, 451-455
Lin LC, Lee WT, Wu HC ve ark: The long-term effect of listening to Mozart K.448 decreases epileptiform discharges in children with epilepsy. Epilepsy Behav. 2011 21(4):420-4, 2011
Coppola G, Toro A, Operto FF ve ark: Mozart's music in children with drug-refractory epileptic encephalopathies. Epilepsy & Behavior 50, 18–22, 2015
Quon RJ, Casey MA, Camp EJ ve ark: Musical components important fort he Mozart K448 effect in epilepsy. Sci Rep 11, 16490 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-95922-7. Erişim: 10.10.2021
