Küreselleşmenin en ilginç ve işe yarayan örneklerinden birisi hiç kuşkusuz bir küresel topluluk olan TED (Technology-Entertainment-Design: Teknoloji-Eğlence-Tasarım)’dir. TED, yaymaya değer düşüncelere adanmış olup, 1984 yılında Richard Saul Wurman'ın teknoloji-eğlence-tasarım üçlüsünün birleşiminden güçlü fikirler ortaya çıktığını görmesiyle başlamış ve amacı dünyaya yaymaya değer düşünceleri bulup paylaşmak olmuş. İlk adımı New York ve Vancouver’da atılmış olmakla birlikte başlangıcından bugüne birçok aşamadan geçerek gelişen bu topluluğun, bugün dünya çapında çalışanları, danışmanları ve gönüllüleri var. TED konuşmalarında günümüzün önde gelen düşünce liderleri, düşünce veya deneyimlerini içeren kısa (en fazla 18dk) ve güçlü konuşmalar yapmakta ve bu konuşmalar, canlı olarak konferansa katılamayanların da dinleyebilmesi için internet ortamında yayınlanmakta ve ücretsiz olarak erişime sunulmakta.
TED konferanslarında şimdiye kadar konuşma yapmış ünlüler arasında Bill Gates, Jane Goodall, Elizabeth Gilbert, Sir Richard Branson, Nandan Nilekani, Philippe Starck, Ngozi Okonjo-Iweala, Sal Khan, Daniel Kahneman, Isabel Allende ile Gordon Brown gibi kişiler sayılabilir. Bu isimlerin yanı sıra çok tanınmamış ama düşünceleri değerli kişiler de görüşlerini, yaşamları ve yaşama bakışları değişebilecekler kişilerle paylaşılmış oluyor. Diğer bir deyişle TED dünya çapında ve zaman içinde sürekli bir düşünce, deneyim paylaşım platformu oluşturmuş durumda.
TEDx, TEDx Ankara Citadel
TED paylaşmaya değer fikirlerden hareketle TEDx’leri geliştirmiş. TEDx’teki x, bağımsız olarak organize edilmiş TED etkinliği anlamına geliyor ve TED benzeri bir deneyimi yerel olarak yaşamak için topluluklar, organizasyonlar ve bireyler arasında organize edilen bağımsız etkinlikleri ifade ediyor. Ülkemizde TEDx toplantılarının Ankara organizatörlerinden biri olan TEDxAnkaraCitadel’in teması “İlham Kaynağı” (Muse) olan üçüncü konferansı 30 Mayıs 2016’da Ankara’da düzenlendi. TEDxAnkaraCitadel’in küratörü Berrin Benli bu seneki etkinliğin temasının “İlham Kaynağı” olarak seçilmesinin nedenini “bireye ve topluma direkt değer katan, yaşam kalitesinin artmasına yardım eden, inovasyona dönüşmüş ya da dönüşme potansiyeli taşıyan yaratıcı fikirlerin ilham kaynaklarının değerlendirileceği bir ortam yaratmayı hedeflemek” şeklinde açıklıyor. Nitekim TEDx’in temel amacı tam da bu; ilham vermek, ihtiyacı olana yararlı olabilecek ilham tohumlarını yaymak! TEDxAnkaraCitadel etkinlikleri her sene adını aldığı Ankara Kalesindeki bir müzede yapılıyor, nitekim bu sene de Gökyay Vakfı’nın 2015’de hizmete giren Gökyay Satranç Müzesi’nde yapıldı.
Etkinliğin ilk konuşmacısı olan Akbank Sanat Direktörü Derya Bigalı “Sanatçı Periler” başlıklı konuşmasında Yunan mitolojisindeki Muse’lerin değişik sanat dalları ve felsefeyi sembolize ettiğini anlattı ve onlardan adını alan müzeciliği ve müzelerin önemini belirtti.
Bu girişten sonra TED’in açılımındaki, T’ ve D’yi temsil eden teknoloji ve tasarım alanlarında konuşma sırasıyla Akademisyen Hüseyin Vural “Kaygılarımız, Umutlarımız” başlıklı konuşmasında köy ilkokulları öğrencileri için yaptıkları eğitim ve yardım çalışmalarını anlattı. Diplomat Mustafa Osman Turan; “Mekan ve Denge” başlıklı konuşmasında yaratıcı insanlarla ilham veren mekanları bir araya getirdikleri gezici TIR projesini sundu. Mimar, Mühendis, Akademisyen Refik Toksöz “Sanal Gerçeklikle Engelliyi Anlamak” konulu sunumu ve uygulama ile günlük yaşamda bir engellinin önüne çıkan engelleri gösterdi. Yönetici Faruk Eczacıbaşı “İlham Perisi Kimin Omuzuna Konar?” sorusuyla yaratıcılığı canlandırma yollarından söz etti.
Ardından Üstün Zekâlılar Eğitim Merkezi ÜST-ZEM’den Emre Onur, Duru Deniz, Akın ve Efe “Engeller Takılmak için Değil, Yıkılmak için Vardır” diyerek, engelleri nasıl yıktıklarını, yaratıcılıklarını nasıl toplumsal faydaya dönüştürdüklerini uygulamalı olarak gösterdiler. Teknoloji gönüllüsü Mete Çakmakçı “Akın’ın Macera Arabası” ile konukları ve izleyicileri teknoloji alanında bir yaşam macerasına çıkardı.
Mastır Şef Zeki Açıköz’ün, “Chef 8” başlıklı konuşmasın hem yaratıcılığın en güzel eserlerinden olan yemek kültürümüz, hem de yaratıcılığın bu biçimine kapılmış olanların lezzetli yolculuğu ile konukların ve izleyicilerinin yüreğine unutulmaz bir tat kattı. Yaşam şekli bir çeşit tasarım olarak düşünüldüğünde gönüllü, sosyal girişimci Tighereda Kulessa’nın zorlu yaşam mücadelesinde ona ilham veren dansın öyküsünü anlattığı “Bağımsızlık için dans” başlıklı konuşmasında yaşamı bağımsız olarak tasarlamadığını ve dans ile buna nasıl ulaştığını dans ederek gösterdi. Makina mühendisi, yazılım geliştirici ve fotoğrafçı Melih Özbek ise “Yaşamımı Değiştiren Kuş” olarak andığı kuşun yaşamını yeniden tasarlamasına nasıl yol gösterdiğini nakletti.
Göz Hastalıkları Uzmanı ve Nöro-oftalmolog Pınar Aydın O’Dwyer, “Derin Bakış” konulu sunumunda dinleyicileri bir resim sergisinde dolaştırırken yaşamının değişik evrelerinde kendisine esin kaynağı olan resimleri ve o resimlerde bir göz hekimi olarak neler gördüğünü anlattı. Konuşmasının sonunda izleyicilere ayna tutarak yaşamını tasarlama edimini elinde tutmak isteyen herkesin esin kaynağının aslında kendi benliğinde yattığını gösterdi.
TED açılımının ikinci harfi olan E (Entertainment) üç performans ile sunuldu.
Yoga eğitmeni Seda Özsoy’un sabah izleyicilere yaptırdığı “An’da Olmaya Giden Yol” isimli yoga seansı zihinlerin uyanmasını sağladı. Besteci Can Atilla’nın kendi esin perisi besteci Anton Bruckner’i örneklerle tanıttığı “İlham içimizde saklı mıdır?” başlıklı sunumu ve konferansın sonuna doğru piyanist, besteci, aranjör Janusz Szprot ile Merve Erdal, Duygu Yücesoy ve Damla Güneş’den oluşan Dolce Caz Vokal Grubu’nun yine 18 dakika prensibine uygun sürede sundukları “Bir Çokseslilik Öyküsü” adlı nefis müzik dinletisi estetik duyulara hitap etti.
Etkinliğin açılışında TED gurusu olarak tanımlanabilecek Chris Anderson’un video mesajını takiben Satranç Müzesinin Altındağ’da olması vesilesiyle Altındağ Belediye Başkanı Veysel Tiryaki yaptığı açılış konuşmasında kendisinin de TED takipçisi olduğunu söyledi. Canlı konuşma aralarında da TED konuşmalarından videolar sunuldu. Performans sanatçısı Amanda Palmer’ın “The art of asking”adlı; heykeltıraş, dalgıç ve fotoğrafçı Jason deCaires Taylor’ın “An underwater art museum, teeming with life” adlı ve psikiyatri profesörü Robert Waldinger’ın “What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness” adlı son derece düşündürücü ve etkileyici sunumları paylaşıldı. Günün en sonunda TEDxReset küratörü Ali Üstündağ kapanış konuşmasında günün özetini yaptı ve her sunumun ana mesajlarını vurguladı.
Teknoloji-Eğlence-Tasarım’ı bir sahnede buluşturmak gerçekten de bir sahneleme becerisi gerektiriyor. Ama sahneleme zihinsel düzlemde bir sahneleme; sırasına göre konuşmaların birbirine kapı açması, bir mantık silsilesini izlemesi, aralardaki performansların estetik şekilde yerleştirilmesi gerekiyor ki dinleyiciler ve aslında konuşmacılar da zihinlerini açabilsinler ve anı yaşayabilsinler, yaşadıkları zihinlerinde bir dizi elektriklenmeyi tetikleyip kalıcı olabilsin. Her ne kadar konuşmaların videoları daha sonra youtube’da* birbirinden bağımsız olarak sunuluyorsa da toplantıdaki sinerji ve izleyicilerle duygusal iletişim konuşmacılara da yansıdığı için sonra videolar tekil izlenirken de tümünün etkisi her birine siniyor. TEDxAnkara Citadel 2016 konferansını bir sanat eseri kıvamında sahneye koymayı başaran küratör Berrin Benli’yi işte bu yüzden alkışlıyorum; ortaya teknoloji ile estetiği buluşturan özgün ve kolay unutulmayacak bir tasarım çıkardı.
(*) Kısa bir süre sonra www.youtube.com/tedxankaracitadel adresinden 30 Mayıs 2016 konferansının konuşmalarını izleyebilirsiniz. Tabii şimdiden eski konuşmalara da ulaşabilirsiniz. TED’in yakın gelecekte yapılacak olan etkinlikleri konusunda bilgi edinmek için http://ted.com/registration sitesini ziyaret edebilirsiniz. TED’i Twitter ’da http://twitter.com/TEDTalks ya da Facebook’ta http://facebook.com/TED izleyebilirsiniz.
Kaynaklar:
http://www.ted.com
http://www.tedxankaracitadel.com
Gallo C: TED Gibi Konuş, Çeviri: Bingül F, Aganta, 2015, 213s.
