Ankara Devlet Opera ve Balesi 29 Aralık 2016 tarihinde, ünlü besteci Mozart’ın hayatını bale diliyle görüntüye getiren 2 Perdelik Amadeus balesini sahneledi. Mozart, Krysztof Penderecki, Alfred Schnittke, Antonio Salieri müzikleri kullanılan balenin koreografisini Nugzar Magalashvili gerçekleştirmiş. Eserin librettosunu Medea Magalashvili yaratmış. Müzik düzenlemesini Kaha Tsabadze – Zurab Nadareisvili; dekor ve kostüm tasarımlarını İsmail Dede; ışık düzenlemesini Fuat Gök yapmışlar. Video Prodüksiyonu Ali Karaköse’ye ait. Bu eserin ortaya çıkmasındaki diğer görevliler ise: Serhat Güdül (Koreografi Asistanı - Repetitör), Serhat Elifer (Eser Sorumlusu – Repetitör), Almula Ersoy-Müge Gündüz-Sevim Başol-Özge Ay (Repetitörler); Aslı Öngören (Bale Notatoru); Işınsu Yapıcı-Murat Saydam (Kondüvitler). Orkestrayı Naci Özgüç yönetiyor.
Bale Ocak ayı içinde de gösterimde olacak. 7 Ocak 2017 tarihindeki temsilde, Mozart’ı Burak Kayıhan; Constance’ı (Constanze) Özge Başaran; Salieri’yi Eren Keleş; Catherina Cavalieri’yi Mine İzgi; Baba Leopold Mozart’ı Taner Oğuzhan; İmparator II Joseph’i Ertuğrul Bolat; Rahip’i Göktürk Arıkan canlandırdılar. Elektra’nın Aryası’nı da Aslı Kıyıcı seslendirdi.
Bale, Mozart-Salieri ilişkisini görüntüye getirirken Mozart-Constance-Baba Leopold ilşkilerini de vurguluyor. Program kitapçığına göre, eser Salieri’nin Viyana sokaklarını izlemesiyle başlar. Bir bakıma izleyiciler de Salieri’nin gözlerinden Viyana sokaklarına bakarlar. Bale başladığı zaman, sanki gürültülü bir şehirde birileri biryerlere ulaşmağa çalışmaktadırlar. Bu kısımlar modern dans adımlarıyla görüntüye gelirlerken, dansçılar Saleri’nin pek hoşlanmadığı sokak hareketliliğini kesik ve çabuk adımlarla canladırıyorlar.
Sahnenin arka planında yanlamasına yerleştirilmiş bir kubbe (“cupola”) dikkati çekiyor. Kubbenin ortasındaki siyah boşluk bir kamera merceği de olabilir. Salieri bu kubbeden hem kendi yaşamını hem de diğer yaşayanları incelerken, Mozart’ın müziğini düşünmeye ve duymaya başlıyor. Aslında Mozart’ın müziği onun kafasını ve ruhunu devamlı meşgul ediyor. Sahnede, Salieri’yi rahatsız eden insan yığınlarını temsil eden, değişik vücut pozisyonlarında birbirlerinin üzerine yığılmış vücutlardan oluşan bir beyaz heykel (anıt) var. (Mozart’ın kısa yaşamının çoğunu geçirdiği Viyana sokaklarının birinde (Graben) bir Veba Sütünu vardır. Bu görkemli, melekli anıt veba salgınından ölenlerin anısına yapılmıştır. Baledeki beyaz kaos anıtı bir an için bu veba anıtını andırıyor). Bale ilerledikçe ana karakterler de sahnede beliriyorlar. Mozart ve Constanze çifti cilveli cilveli, canlı canlı dans ederlerken dünya umurlarında değildir. Üstelik, Baba Leopold’un bütün itirazlarına rağmen sahnedeki kubbenin siyah boşluğunda beyazlar içindeki bir papazın huzurunda evlenirler.
Bu balede, Mozart-Constanze çiftinin karşısına Salieri-Cavalieri çifti getirilmiş. Bu dörtlü çarpıcı hareketlerle dans ederlerken, Constanze-Catherina çifti de iki hırslı, kızgın, kıskanç dişiye dönüşüyorlar. Bir ara Constanze Mozart’ın Cavalieri’ye gösterdiği ilgiye içerliyor. (Cavalieri gerçek hayatta besteci Salieri ile çalışmış, Mozart’ın Saraydan Kız Kaçırma operasında Konstanze rolünü oynamıştır. Don Giovanni ‘de de Donna Elvira’yı canlandırmıştı. Peter Shaffer’in oyununda bu karaktere sözcükler verilmemiştir ama 1984 yapımı Forman’ın filminde sessiz bir karakter değildir. Gerçek hayatta Mozart’ın yazdığı ünlü mektuplarinda Cavalieri’nin adı çok geçer. Ancak, Salieri ondan bahsetmez). Hem Peter Shaffer’in Amadeus oyununda, hem Forman’ın Amadeus filminde Constanze, Mozart’tan gizli olarak Salieri’ye Mozart’ın bestelerini getirir. Mozart’ın paraya ihtiyacı vardır. O sırada İmparator’un yeğenine müzik dersleri verecek biri aranmaktadır. İmparator, Mozart’ı istese de Salieri Mozart’ın bu pozisyon için uygun olmadığını söyler. Constanze, Salieri’ye Mozart’ı İmparator’a tavisye etsin diye onun bestelerini (ki bu bestelerin kopyaları yoktur) getirmiştir. Constanze, Salieri ile ilişkiye bile girebilecektir. Ama Salieri, Contanze’ı kovar. Balede de böyle bir sahne var ama tam olarak Constanze’nin Salieri’den ne istediği anlaşılamıyor.
Eserin dekor-kostüm-ışık tasarımları, sahne değişimleri, projeksiyon kullanımı, Elektra’nın aryaları eserden bağımsız değiller. Bütün olarak 2 Perdelik bale başarılı bir çalışmayı yansıtıyor. Penderecki (ki korku müzikleriyle ünlüdür) ve Schnittke (Shostakovich etkisinde besteler yapmış) müziklerinden Mozart ve Salieri müziklerine geçişlerde de bir duraklama, bir aksama olmuyor. Şubat ve Mart aylarında da sahnelenecek olan bu 2 perdelik bale, 27 Ocak doğumlu Mozart'ın hayatını, bestelerini, devrini yeniden gözden geçirme duyguları uyandırırken, Mozart’ın eşşiz müziğinin bir kere daha her devrin müziği olduğunu kanıtlıyor.
Doç. Dr. Necla Çıkıgil
16 Ocak 2017
Editörün Notu: Önümüzdeki ilk temsil 19 Ocak'tadır.
