Barok Pop, Beatles ve George Martin…

“Gerçekten büyüleyiciydi… Böylesine muhteşem sesleri, bakır veya tahta enstrümanları üfleyen, at kılından yayları tellere sürten doksan erkek ve kadınla ilişkilendirmekte zorlanmıştım [1].” Lise yıllarında izlediği bir senfoni orkestrası konserinin kendisini ne denli etkilediğini böyle aktarmış George Martin (1926-2016); piyanist-obuacı, besteci, aranjör, orkestra şefi, plak şirketi yöneticisi ve The Beatles grubunun yapımcısı…

Uluslararası bir plak şirketinin başındayken müzikaller, yerel müzikler ve caz dışında, barok müzik dahil klasik müzik kayıt ve plakları da yapar. Olasılıkla barok müziğe özel bir ilgisi vardı ki, dönemin bazı sanatçılarıyla beraber Londra Barok Cemiyeti’ni kurma projesinden bahseder kaynaklar [2].

Beatles üyeleri ile 1962’deki kayıtlar sırasında tanışırlar ve grubun ilk uzunçalar albümlerindeki (“Please Please Me”-1963) Love Me Do şarkısının düzenlemesini biraz değiştirir ve grup ile uzun yıllar sürecek çalışmaları böylece başlar. Yine bu albümdeki iki şarkıda klavyeli enstrümanları G. Martin çalar; daha sonraki albümlerde başka bazı parçalarda da.

Yıllar içinde şarkıların birçoğunun düzenlemesini ve orkestrasyonunu yapar G. Martin. Beatles’ın ilk albümünden itibaren, sonuncusunda kısmen olmak üzere, tümünün (1963-1970) yapımcılığını üstlenmesinin yanı sıra, grubun danışmanı ve bilhassa senfonik ögelerin yoğun olarak kullanıldığı bestelerdeki önemli katkılarıyla Beatles’ın tarihinde yerini alır; kimi tanımlamalara göre “Beşinci Beatle” olarak…

Grubun 1965 tarihli altıncı uzunçaları “Rubber Soul”daki In My Life isimli şarkının ortalarındaki enstrümantal köprü (geçiş) için John Lennon, G. Martin’den “barok etkisi” yaratacak tarzda bir piyano solosu yapıp yapamayacağını sorar. G. Martin önce, Johann Sebastian Bach’dan esinlenerek bir bölüm bestelemiş, ama şarkının temposuna uygun düşmemiş. Daha sonra piyano kaydını bazı teknik etkilerle klavseni andıran bir tarzda şarkıda kullanmışlar. Beatles’ın bu şarkısının ve uygulamanın (klavsen benzeri tını), dönemin diğer bazı rock gruplarının (ör. The Beach Boys, The Rolling Stones, The Left Banke, …) yakın ya da eş zamanlı bazı yapıtlarıyla birlikte, 1960’larda ortaya çıkan ve “Barok Pop* / Barok-Rock ” olarak adlandırılan müzik türünün başlangıçlarından biri olduğu kabul edilir [3,4]. Ama Rubber Soul’dan birkaç ay önce piyasaya çıkan “Help” albümünde bulunan ve günümüzde Beatles’ın en beğenilen lirik yapıtlarının başında gelen Yesterday de (1965), yine G. Martin’in düzenlediği yaylı kuartet bölümüyle, grubun barok pop türündeki yapıtlarından biri olarak değerlendirilmektedir [5,6].

Barok Müzik Dönemi’nin simge enstrümanlarından klavsenin (veya tınısal benzerlerinin, ör. klavikord) şarkının tümünde kullanılması dışında; kısa süreli olarak ya da geçişlerde kullanılmış olması bile, bazı pop/rock şarkılarının barok pop olarak nitelendirilmesinin temel ya da önemli bir belirleyici nedenidir olasılıkla, özellikle de tarihsel ilk çıkış örneklerini incelediğimizde. Ek olarak, başta yaylılar olmak üzere, obua, flüt, korno kullanımı ile bazı kompozisyon unsurları şarkılarda söz konusu etkiyi/çağrışımı oluşturduğundan, müzisyenler, müzik yazarları ve müzik tarihçileri tarafından bu tanım ya da niteleme yapılmıştır. Bu bağlamda, 1960’lardan günümüze değin; başta senfonik/progresif rock’ın önde gelen ve özgün temsilcilerinden The Moody Blues olmak üzere, çok sayıda müzik grubunun bu tarzdaki eserlerinden de bahsedilir kaynaklarda.

Aslında literatürde, yazılarda ve web sitelerinde özellikle alt-tür tanımları arasında tam bir netlik/uzlaşı olmadığı, sınıflandırma sınırlarının bazen birbirleriyle iç içe girdiği, zaman içinde bir tarzın türevsel benzerlerinin oluşabildiği ya da farklı yazarlarca farklı tanımlamaların yapılabildiği de görülmektedir. Örneğin Moody Blues’ın “Days of Future Passed” albümü (1967) için progresif rock, psikedelik rock, art rock ve barok pop nitelemesi yapılmaktadır**[7]. Ya da, Beatles’ın kurumsal web sitesinde A Day in The Life isimli şarkının türü için yine psikedelik rock, progresif rock ve barok pop yazmaktadır [8].

The Beatles ve George Martin birlikteliğinin yarattığı şarkıları ilk gençlik yıllarımdan beri beğeniyle dinlerim. Bunlardan bazılarının barındırdıkları az ya da çok “barok” renkleri de fark ederek dinlemek ise, ayrı bir tat da vermektedir bugün. Beatles’ın, kanımca belki de en etkileyici şarkıları arasında, barok pop ya da barok-rock olarak adlandırılan bu türe dahil edilen yapıtları da bulunmaktadır: Vokallere sadece yaylı kuartetin (iki yaylı kuartet, oktet) eşlik ettiği Eleanor Rigby, arpın, yaylılar grubunun ve Paul McCartney ile John Lennon’un duru/uyumlu seslerinin bileşimi She’s Leaving Home*** ya da zarif korno partisiyle For No One gibi…

SAMİ EREN

7 Şubat 2024, Ankara

*: Oda Popu (Chamber Pop) ya da Orkestra Popu (Orchestral Pop) olarak da adlandırılmaktadır bazı kaynaklarda.

**: Moody Blues’un, Barok Dönem bestecilerinden Johann Pachalbel’in (1653-1706) “re majör kanon”unu esas alarak yazdıkları Isn’t Life Strange isimli besteleri de (1972), senfonik/progresif rock’ın (belki de barok-rock’ın) güzel örneklerinden biridir.

***: Bu şarkının yaylılar düzenlemesini G. Martin değil başka bir aranjör, Mike Leander (1941-1996) yapmıştır [9].

Kaynaklar:

1. https://www.beatlesbible.com/people/george-martin (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

2. https://en.wikipedia.org/wiki/George_Martin (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

3. https://en.wikipedia.org/wiki/Baroque_pop (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

4. https://en.wikipedia.org/wiki/In_My_Life (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

5. https://en.wikipedia.org/wiki/Yesterday_(song) (Erişim Tarihi:06.02.2024)

6. https://www.thebeatles.com/yesterday (Erişim Tarihi:06.02.2024)

7. https://en.wikipedia.org/wiki/Days_of_Future_Passed (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

8. https://www.thebeatles.com/ (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

9. https://en.wikipedia.org/wiki/She%27s_Leaving_Home (Erişim Tarihi: 06.02.2024)

10. Fotoğraf. Beatles üyeleri ve George Martin. (http://www.beatlesarchive.net/george-martin-the-beatles-producer-has-died-at-the-age-of-90.html Erişim Tarihi: 06.02.2024)