Nevide Gökaydın'ın Ardından (2)
Cumhuriyet Aydını, Çağdaş Bir Sanatçı-Sanat Eğitimcisiydi
Her ülkede sanat, siyaset, eğitim, bilim, teknik, kültür gibi her alanın kendine göre özellikleri ve gelenekleri içinde yarattığı idolleri-örneklikleri vardır. Alanın başarılarla sürekliliğinin ve kendilerinden sonrasının ivmesine katkısının da bir başka dayanağıdır bu idol-örnek insanlar. Toplumsal ivmede, atılımlarda ve başarıya atılan her imzada bu insanların kazandırdığı birikimin önemli payı yadsınamaz. Toplumsal belleği güçlü olan ülkeler böylesi insanları baş tacı sayarlar; heykellerini dikerler. Ulusal başarılarını bu temeller üzerine inşa etmenin çok yönlü hazzını yaşarlar. Bunu uluslararası üstünlük değeri olarak kullanmasını bilirler. Bizdeki gibi belleği gel-gitler içinde olan toplumlarda da belleği güçlü kılmak isteyen dinamik örgütler her türlü engele rağmen bu insanları süreli gündemde tutmanın çabası içindedirler. Bu tavır bir anlamda vefa duygusunu anımsatmanın, yaşatmanın genç kuşaklara aktarmanın sorumluluğunu duymak demektir. Bu çaba, genç kuşaklara bu ülkenin, bu toplumun bir bireyi olma ve aidiyet duygusunu yüreğinde hissedebilme bilinci kazandırmada önemli bir etken sayılır. ÇAĞSAV ONUR ÖDÜLLERİ’nin önemli bir amacı da budur.
Türkiye çeşitli alanlarda pek çok idol insan yetiştirmiştir. Çok geri kalmış ya da geri bıraktırılmış bir coğrafya olan Ortadoğu’nun toplumlarından birinin, bir önder etrafında toplanarak bu kadar kısa sürede devrimler yapabilmesi, çağdaşlaşma yolunda önemli atılımlar gerçekleştirebilmesi; bu niteliği ile pek çok ulusun bağımsızlık, özgürlük ve çağdaşlık mücadelesinde örnek olabilmesi böylesi insanlar sayesinde gerçekleştirilmiştir. Sözümüzün özü; bu değerlerden biri de Cumhuriyet kuşağı sanat eğitimciliğinin idol eğitimci-sanatçılarından biri olan Nevide Gökaydın’dır.
Bir kimlik olarak yaşamı anlama, algılama, sorgulama, kişisel cevherini ortaya koyma ve bunu toplumsal ivmeye dönüştürebilmede tavizsiz bir cumhuriyet aydınıdır, Nevide Gökaydın... Onun doğruları çağdaşlıktır; aklın, beynin özgürlüğüdür; sanattır, sanat bilincinin yaşama transferidir. Sürekli aktiftir, yaratıcıdır, teori ve uygulamacı olarak üreticidir. Bilgi nerede ise orada araştırır, öğrenir, yazar, çizer, öğretir. Yazılarında “Bilgi ve kültürün, toplumun yaşam temelini oluşturduğunu’’ vurgulaması bundandır. Bu nedenle görev aldığı her eğitim kurumundan üstün başarılarla bir üst eğitim kurumuna davet edilmiştir. Sanatın temel karakterinin yaratıcı sorgulama; temel düşmanının da saplantı olduğunun bilincindedir. Bu nedenle bir alana saplanıp kalanlardan değildir. 1940’lardan başlayan sanat ve eğitimcilik serüveninde boya resmi, gravür, litografi, serigrafi, batik, illüstrasyon, çizgi film, iki ve üç boyutlu tasarım çalışmaları ve yazdığı kitapları ile pek çok alanda yetkinliğe ve birikime sahipliği bundandır. Bu bilinçle bugün de aksatmada evinden çıkarak toplumsal yaşama katılmakta, bulunduğu her ortamda sanat ve eğitim konuşmalarıyla birikimlerini herkesle paylaşma dinamizmini sürdürmektedir.
NEVİDE GÖKAYDIN, 1923 yılında Selanik’te doğdu. İlkokul eğitimini Edirne, Alience Français’de, Fransızca olarak tamamladı. Cağaloğlu Kız Ortaokulu’nda eğitim görürken buradaki resim öğretmenleri değerli sanatçı Feyhaman Duran ve eşi Güzin Duran tarafından resim sanatına yönlendirildi. Çapa Kız Muallim Mektebi’nde eğitimini tamamladıktan sonra kısa bir süre Güzel Sanatlar Akademisi Çallı Atölyesi’de çalıştı. Daha sonra Gazi Eğitim Enstitüsü’ne geçerek Resim-İş Bölümü'nden mezun oldu.
.jpg)
Kendi isteği üzerine dönemin ve Türk Eğitim tarihinin en önemli eğitim hareketini yaratan KÖY ENSTİTÜLERİ'nden biri olan Savaştepe Köy Enstitüsü’nde göreve başladı. Bunu takiben sırasıyla Kızılçullu Köy Enstitüsü'nde görev yaptı. Bu okulların sanata çok önem veren atmosferi içinde pek çok gencin sanata yönlenmesini sağladı.
Buralardaki başarıları nedeniyle sanat eğitimimizde özel bir yeri olan İstanbul Çapa Öğretmen Okulu Resim Semineri’ne atandı. 1946-47 yılında kurulan bu özel eğitim uygulaması resim ve müzik alanlarında özellikle altı yıllık Köy Enstitüleri'nden seçilen yetenekli öğrencilerin eğitimini amaçlıyordu. Buradaki başarılı çalışmaları ile dikkat çekerek yetiştiği Gazi Eğitim Enstitüsü, Resim-İş Bölümü’ne öğretmen olarak davet edildi.(1951).
Cumhuriyet aydınlanmasının bu seçkin eğitim kurumlarının temel özelliği yetiştirdiği öğrencilerinin başarılarını takip ederek kendi kadrosuna katabilmesi ve böylece kendi içinde yarışmalı bir dinamizm yaratmasıdır. “Her Gazi Eğitim mezunu Gazi Eğitim’de öğretmen olma tutkusu ile çalışır ve kendini yetiştirir’’ sözü temel bir gerçeğin ifadesiydi.
Savaştepe'e İsmet İnönü'nün ziyareti sırasında
O yıllarda başarıya, liyakate verilen önemin göstergesi sayılan bu aşamalar onun yetiştiği okullarda görev yapmasına ve daha etkili eğitim ve sanat ortamında çalışmasına olanak sağladı.
.jpg)
İngiltere'de öğrencilerle
1958 yılında British Council’den kazandığı üç yıllık bursla İngiltere’de, Bath Academy Of Art’a gitti. Burada bir yıl süre ile yaptığı lisans üstü çalışmada Gravür dalında Prof. Henry Cliff; Kumaş baskı dalında Prof. Stephen Russ; Seramik dalında Prof. James Tower; Litografi dalında Prof. Clifford Ellis ile çalıştı. Bu dönem içinde davet edildiği çeşitli ilkokul ve sanat okullarında eğitim ve öğretim metotlarını inceledi ve konuşmalar yaptı. Bu konuşmalarında Türkiye’de hazırladığı “İstanbul’un Zaptı, Kurtuluş Savaşı, Kaz Çobanı ve Taçlı Yılan’’, Nasreddin Hoca’nın “Ye Kürküm Ye’’ hikayesi gibi film şeritlerini sınıflara göstererek Türkiye’yi tanıttı.
Aynı dönemde, ICI (Imperial Chemical Industry) Boya Sanayii’nin Manchester’deki bölümünde boya kimyası üzerinde araştırmalar yaptı. Bu araştırmalarının ürünlerini Türkiye’ye döndüğünde yazdığı “Yaratıcı Kumaş Baskı Teknikleri” adlı Gazi Üniversitesi tarafından basılan kitabında toplamıştır. Univercity of London, Institute of Education’da bir seri konferansa katıldı. Akademideki çalışmaları okul tarafından satın alınarak hem okulda, hem de Londra’daki galerilerde sergilendi.
.jpg)
1967 yılında ikinci kez İngiltere’ye gitti. Londra’da, Central School of Art and Design’da, Hornsy Collage’da ve Literary City School’da, Gravür ve litografi dallarında; Prof.Kestelman; Tahta baskı, linol baskı ve kumaş baskı dallarında Prof. Vernon Mills ile detaylı çalışmalar yaptı. Bu ülkenin Akademilerindeki sanat eğitimi çalışmalarını inceledi.
Aynı yıl, okullarda ürettiği çalışmaları ile Londra’da, Hilton Oteli salonlarında bir kişisel sergi açtı. Bu sergideki eserlerinden bazıları Gülbenkyan tarafından satın alındı. Bunlar halen, Gülbenkyan Vakfı’nın Portekiz’deki merkezinde sergilenmektedir.
Bu çalışma döneminde Cambridge Üniversite’si, ‘Jesus Collage’ tarafından 24 Temmuz 1967 tarihinde düzenlenmiş bulunan “Türk Sanatı Üçüncü Uluslararası Kongresi”ne davetli olarak katılmıştır.
Türk Kültür Ataşeliği aracılığı ile bu kez de İngiltere’de çağdaş eğitimin öncü uygulayıcıları olan ‘Modern School’ları gezerek incelemeler yaptı. Ayrıca ‘Öğretmeni İş Başında Yetiştirici’ kursları da takip etme fırsatını buldu. 1969 yılında yurda döndü.
Sanatsal Çalışmaları
Nevide Gökaydın, Güzel Sanatların hemen her alanında eserler vermiştir. Özellikle çalıştığı alanlar; resim, özgün baskı, heykel, seramik, kumaş baskı, animasyon ve karikatürdür. 1941 yılından günümüze kadar Devlet Resim ve Heykel Sergileri’ne, karma sergilere katılmış; yurt içinde ve yurt dışında kişisel sergiler açmış ve başta Devlet Ödülleri olmak üzere çeşitli ödüller kazanmıştır. Uygulamalı çalışmalar yanında sanatın ve sanat eğitiminin teorik yönü ile yoğun olarak ilgilenmiş, bunları yazıları ile kalıcı hale getirmiştir.
.jpg)
Hacettepe Sergisi'nde Turan Erol (arkada) ve eski öğrencileriyle
Mesleki Çalışmaları
1941 Yılında başlayan mesleki yaşamında, 1941-1951 yılları arası Köy Enstitüleri'nde ve İstanbul Çapa Öğretmen Okulu Resim Semineri’nde; 1951-1971 yılları arasında Gazi Eğitim Enstitüsü’nde Grafik Sanatlar, Heykel, Form ve İnşa konularında eğitim vermiştir.
1971 yılından günümüze kadar çağdaş bir eğitim sistemi olan, Temel Sanat Eğitimini Orta-Lise ve Üniversite düzeylerinde, fiilen çalışarak yaygınlaştırmaya çalışmıştır. Uygulamalarının sonuçlarını biri Lise diğeri Üniversite düzeyinde iki kitapta toplamış ve çalışmaların ürünlerini de değişik yerlerde sergilemiş ve konuşmalarla tanıtmıştır. Eğitim alanındaki bu çalışmaları nedeniyle kendisine 2010 yılı GÖRSED Hizmet Onur Ödülü verilmiştir.
Orta ve Lise düzeyindeki çalışmalarında, özellikle Yükseliş Koleji’nde değişik ve ucuz malzemelerle öğrencilerin yaratıcı güçlerini geliştirmeye yönelik ÇAĞDAŞ BİR SANAT EĞİTİMİ PROGRAMI uygulamıştır. Bu uygulamalarda elde ettiği ürünleri; 1973’te Alman Kültür Derneği’nde, 1977’de İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda, 1979’da Ankara Eğitim Fakültesinde sergilemiştir.
Üniversite düzeyindeki çalışmaları
Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde (1982-86), Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde (1986-93), Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde (1993-97) Tasarım Eğitimi konusunda öğretim görevlisi olarak görev yapmıştır. Bu üniversitelerdeki çalışmalarından elde ettiği ürünleri Marmara Üniversitesi’nde (2 kez), Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde ve Akdeniz Üniversitesi'nde sergilemiştir.
Yazdığı ve yayınladığı Kitapları:
*Kumaş Desenlemede Yaratıcı Çalışmalar,1996. Gazi Üniversitesi basımı
*Temel Sanat Eğitimi, Moss Yayınları
*Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı, Sedir Yayınevi.1990
*İş ve Teknik Eğitimi/Hidayet Telli ile. Milli Eğitim Basımevi.1976
*Tanatara ile Panapara, Aliş Yayınevi.2006
Prof. Hasan Pekmezci
(47 yıllık öğrencisi)
2012, ÇAĞSAV Katalogu
