Ressam Şairler / Şair Ressamlar III -Türk Sanatçıları

Simonides (MÖ 556) ‘’Resim sessiz bir şiir, şiir sesli bir resimdir’’ demiş ya 2500 yıl önce. Ressamlar, şairler de bu güzel özlü söze uymak için ellerinden geleni yapmışlar, en azından Ortaçağdan bu yana görülen örneklerde. Homeros yazdığı epik şiirler kadar olmasa bile resim yapmış mıdır, diye sormadan edemiyor insan. Dünya tarihinde pek çok alanda yaratıcılıklarıyla bilinen Çin hanedanlarının şiire ve bir yandan da resme çok ilgi gösterdiğine ilişkin bilgiler var. Örneğin ‘’Hükümet kademesi, edebiyat ve özellikle şiirde yaşanan gelişmelere büyük destek olmuştur. Kendisinin de şiir yazabildiği aktarılan İmparator Tang Taizong’un hükümdarlığı döneminde edebiyat eserlerini derlettiği, büyük bir kütüphane kurdurduğu, şiir yazabilen memurları üst kademelerde görevlendirdiği ve ödüller verdiği aktarılmaktadır (Xu, 2003, s. 315).

Osmanlı Sultanlarının pek çoğunun da şiirle, müzikle, el sanatlarıyla ilgilendiği ve desteklediği bilinmektedir.

Şiirsel ve görsel anlatıma dair bizim burada ele alabildiklerimiz sadece bir örnekleme sayılır. Bu alan kuşkusuz daha geniş kapsamlı araştırmalar konusudur. En azından ressam ve şairlerimizin bu yönlerini birlikte ele almak için ulaşabildiğimiz örnekleri paylaşmak istiyoruz bu yazılarımızda. Biliyoruz ki bütün ressamlarımız bir iki örnek de olsa kendilerini şiirsel ifadelerle anlatmaya çalışmıştır.

Daha önce paylaşılan iki bölümden sonra üçüncü bölümü de sunuyoruz.

MÜŞERREF RASİM KÖKTÜRK (1928-2020)

Sanat alanında kendi kendini yetiştiren ressamlarımızdan. Ressam-yazar-şair. Uzun yıllar Paris sanat ortamından da beslenmenin kültürel, sanatsal birikimiyle bir Cumhuriyet aydını.

Eşi Rasim Köktürk Köy Enstitüsü ve Yüksek Köy Enstitüsü mezunu. Daha Enstitü yıllarında Köy Enstitüleri dergisinde Fransızca çevirileri yayınlanan bir kültür birikimine sahip.

26. Devlet Resim Heykel Sergisi’nde sergilenen “Köln Katedrali” adlı tablosu jürinin tavsiye yazısı ile İstanbul Resim ve Heykel Müze tarafından satın alınmış, 1984 yılında 45. Devlet Resim ve Heykel Sergisi Ödülü’ne değer bulunmuştur. 1972 yılında Cagnes-sur-Mer (Fransa) 4. Uluslararası Resim Festivali’ne Kültür Bakanlığı tarafından seçilen dört sanatçıdan biridir.

‘’Ay Mavisi’’ adlı şiir kitabını, anı-sanat serüveni ve sanat görüşünü yazdığı; TDK Ödülü alan ‘’Paletten Kaleme’’ kitabını 1989’da, Safranbolu kitabını 1997’de yayınladı.

Kısa aralıkla kaybettiğimiz bu iki aydın insanımız bütün mal varlığı ve resimlerini Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne devretmişti.

Sarı Tahta

Hiç unutmadım

Bugün de seyrederim,

Çocukluğumda

Büyükdere’de

Küçük dalgaların

Kıyıya vurduğu

Sarı tahta parçasını.

Hala ıslaklığı var

Ellerimde

Kurutamadığım

Bugün bile kokusunu duyarım

O küçük

ıslak tahtanın.

Bulutlar

Hep edalı süzülür

Bulutlar

İster beyaz

İster Mavi

İster siyah giyindin

İş değil renkte

Marifet

kraliçeler gibi

Süzülüp geçebilmekte.

Bir mavinin siyah ucu gibi

Çıkıverdi dağların arasından

Neden Karadeniz dendiğini

Anladım o zaman

Bir mavi ki mürekkep karası

Bir mavi ki gece yarısı.

Ben benle dolmuşum

Ben, ben olmuşum

Benden ayrılamam efendiler

Bir şey dolmuş yelkenime

Rotası ben, tayfası ben

İnemem bu gemiden

Limanlar içimde efendiler.

Ne başıma bir kral istiyorum

Ne altıma bir tebaa

Hürüm ben efendiler.

Cehennemde çiçek açmışsam

Bana cennet niye yarar

Yoklukta özgürlüğü bulmuşsam

Bana zenginlik niye yarar

Bir fırçada dünyayı kurar,

Dünyayı boyarım

Başkalarıyla yalnızsam

Bana kalabalık niye yarar.

Müşerref Rasim Köktürk

İSMAİL GÜMÜŞ (1938-2015)

Balkan göçmeni bir ailenin çocuğu. Pek çok köy çocuğunun benzer öyküsü; İsmail Gümüş’ün Kepirtepe Köy Enstitüsü’nde Selahattin Taran gibi eğitimcilerin elinde başlayan aydınlanma süreci ve sanata ilgi. İstanbul Çapa Öğretmen Okulu Resim Semineri’nde ressam eğitimciler Malik Aksel ve İlhami Demirci’nin öğrencisi olmakla sanatsal yoğunluk kazanır. 1960’ta Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş Bölümü’nde Refik Epikman rehberliğinde yetkinleşir. Rize’de ve Beşikdüzü Kız Öğretmen Okulu resim öğretmenliği bu gibi okullardan yetişenlerin idealidir. 1969’da Ankara Körler Okulu’nda ve ardından yetiştiği Gazi Eğitim Enstitüsü’nde öğretmen ve Bölüm Başkanı olarak görev alır. 1981’e kadar süren bu görevinde okulun Üniversiteler yasası ile Gazi Üniversitesi’ne bağlanması üzerine görevden ayrılmak zorunda bırakılır. O tarihten başlayarak serbest ressam olarak özel atölyesinde çalışmalarına devam eder. Resme paralel Boşnak Türküsü, Bego Dayının Islığı, Deli Balkan Yeli adlı öykü ve Minicik adlı şiir kitapları vardır.

Prof. Dr. Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı Plastik Sanatlar adlı eserinde şöyle bir değerlendirme yapar: “Öykü ve şiir kitapları bulunan sanatçının resimlerinde de şiirsel özellikler göze çarpıyor. https://www.insanokur.org/siir-ve-oykunun-ressami-ismail-gumus-muslum-kabadayi/

Dikenli beşiklerde uyurken akarsın

Uyurken dikenli beşiklerde bir çocuk

Kapanınca kanlı kara pencereler

Ve hiç açılmayınca tek umut perdesi

İçimden sen akarsın erimiş kurşun gibi

İncesu Deresi ”

İsmail Gümüş

Esmer ellerime kelepçeler, nasırlı ayaklarıma prangalar vurdular.
Kan çanağı değil gözlerim, GÜNEŞİN terk edişi göz bebeklerimi
Kibritim gene ıslak; yakamadan son sigaramı, yok olup gideceğim sonsuzluğa.

İsmail Gümüş

ABDURRAHMAN KAPLAN (1947)

İlkokuldan sonra kazandığı İvriz Öğretmen Okulu’nda 1959-1962 yılları arasındaki eğitimi sırasında resme olan ilgisi gelişir. Seçme sınavlarıyla girdiği Çapa Öğretmen Okulu Resim Semineri’nde 1962-67 arasında İlhami Demirci ve Selahattin Taran’ın öğrencisi olma şansı. 1970’te, Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş Bölümü’nden mezuniyet ve 1970-72 arasında, yetiştiği İvriz Öğretmen Okulu’nda ve ardından Kırşehir’de resim öğretmenliği. İlk kişisel sergisini 1970’te Ankara’da Devlet Güzel Sanatlar Galerisinde düzenler. Meslekten ayrılır ve Ankara’da Enlem 80 adlı Grafik Sanatlar Evini kurar. Sanatsal çalışmalarını aralıksız sürdürür Ankara sanat ortamında. Tematik seri çalışmalarıyla ve sanatsal kataloglarla destekli çok sayıda sergi. ‘’Kültür, Tarih, Uzam” konulu 14 özgün baskı çalışmasını hazırlayıp sanat ortamına sunma.

Ankara’da adına açtığı ‘’Resim Evinde’’ 24 saat resimle iç içe.

…Kolomb gibi kâşif,

Konfüçyüs kadar bilge olacaksın

Yalnızca

resim yapmayı düşünerek

hayallerinin ateşinde

daima

daha fazlasını isteyerek yaşayacaksın.

Nil’in öte yakasındaki

piramitlere bakıp

Afrika’daki Masai Mara’da

gün batımını izleyerek mesela

Resim Yapmak

kırağı ve ateş ormanında

vahşi dudakları

şarapla ıslanmış bir melezle

tango yapmak misali.

Gece mavisi bir tuvalde

üç farklı kırmızının hayali

Resim yapmak

dağlarda

kırmızı bir yaban gülünün dalına konan

hoyrat bir bülbül olmak.

Bir bakıma

düşü hayata dönüştürmek

özgürce keşfetmek bilinmeyeni

Bu keşif

dahice

ve çılgınca

sıradanlığa meydan okuma olmalı…

Abdurrahman Kaplan.2004 Baharı.Ankara

KÜRŞAD YILMAZ (1960)

İşletmecilik eğitiminden sonra girdiği TRT’de uzun yıllar değişik kademelerde yönetim görevleri. Emekli olduktan sonra kurduğu Kürşad Sanat Galerisi. Çağdaş sanatın tanıtımı ve yaygınlaştırılması, sanatı ve sanatçıyı sanatseverlerle buluşturarak, ülkenin kültürel yapısına katkı sağlamak amacıyla Ankara Dikmen'de hem galeri hem de sanat evi olarak sanat çalışmaları devam etmekte. Onun doğa ve hayvan sevgisi hümanist ve Şamanist yaklaşımının dayanağı.

Kendine özgü tekniklerle büyük boyutlu tematik eserler vermekte. Özellikle Kızılderililer konusu ilgisini çekmekte.

Özgürlük

Ranzaların arasından

Bir doruk, bir dönüm noktasından

Bakıyorum ileriye umutla

Bir gün özgür olurum diye

Geçmez günlerin beklentisi içinde

Karamsarlığa düşmeden

Aydınlık günleri, mutlu yarınları

Bekliyorum

Yediğim soğan-ekmek de olsa

Yattığım ranzada kurduğum düşler

Geleceğin çizgilerini çizer,

Ve bir gün gelecek, bu çizgide

Ömür boyu ilerleyeceğim

Özgürlük içinde.

Kürşad Yılmaz

BÜNYAMİN BALAMİR (1953-)

1953 Çorum doğumlu. Ortaokul öğrencisiyken başlar resim alanına yoğun ilgi ve daha lise yıllarında gerçekleştirilen bir resim sergisi.

1978 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş Bölümünden mezun. Malatya ve Ankara’da öğretmenlikten sonra 1981’de asistan olarak girdiği Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Resim Bölümünde Yüksek Lisans, Sanatta Yeterlik akademik çalışmaları. 25 yıl sonra Öğretim Üyeliğinden isteğiyle emeklilik. Sanat çalışmaları Ankara’daki atölyesinde.

Çorum Belediyesi ile sanat çalıştayları düzenleyip ilk kent sanat müzelerinden birinin kuruluşunda yer aldı. Bölgenin tarihsel özelliklerini esas alan çok sayıda sanatçının katılıp eser verdiği sanat etkinlikleri ödüllü Çorum Çağdaş Sanat Müzesinin temeli. Özellikle son yıllarda katıldığı bölgesel sanat çalıştaylarında tarihsel mirası konu alan çok sayıda eser yanında uzun yıllara dayanan şiir serüveni.

Rüyalarda bir şehir

Hayaller ötesi bir şehir

rüyalarda kalmış bir hayat

dün ama bugün

bugün ama yarın gibi

kırık bir öykünün

zaman ötesinde susmak gibi

ya da sessiz bir şarkının

derinlerinde kaybolmak

ve sularda akmak gibi

sana gelen yollarda

varışı olmayan saatlerde

durmak gibi

bin yıllık zaman ötesinde

bugün yazılmış bir roman

gidiyorsun yanımda

gidiyorum yanında

gelmek gibi

hayal ötesi bir şehirde

rüyalarda sevmek gibi.

Bünyemin Balamir

BEDRİ KARAYAĞMURLAR (1951)

İlk ve orta okulu İnegöl’de, Öğretmen Okulu’nu Çanakkale’de, sanat eğitimini de 1974 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş Bölümü’nde tamamladığı resim ve eğitim serüveni.

1987 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Resim Bölümünde lisans, 1990’da aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Resim Eğitimi Anabilim Dalı’nda “ Yaratıcılık ve Eğitim” konulu tezi ile yüksek lisans’’ 1993’te ‘’Sanatsal Yaratıcılıkta Soyutlama ve Günümüz Sanatındaki Yeri” konulu tezi ve sanatsal çalışmaları ile "Sanatta Yeterlik" (Doktora) programı.

Değişik yüksek eğitim kurumlarında öğretim görevlisi olarak çalıştıktan sonra; 2002’de Doçent, 2008’de Profesör unvanı.

Yurt içi ve dışında çok sayıda sergiye katılım, 43 kişisel sergi. Altı ödül. Resimleri resmi ve özel koleksiyonlarda, İzmir Resim Heykel Müzesi, Gazi Üniversitesi Müzesi, Anadolu Universitesi Cağdaş Sanatlar Müzesi, Atatürk Üniversitesi Çağdaş Sanatlar Müzesi, Bosna Hersek Prijador Müzesi, Bükreş Baskı Müzesi, Türkmenistan Milli Müzesi’nde Bakü, Yunus Emre Enstitüsü’nde ve Ege Üniversitesi Kitap ve Kağıt Müze'sinde yer almakta.

Resimden ayrı olmayan şiirle birliktelik. bugüne dek çok sayıda dergide yer alan Şiirleri Yayınlanmış iki şiir kitabı. Örneğin, Sarmal Çevrim Sanat Edebiyat Dergisinin Kasım-Aralık 2023 sayısında yayınlanan şiiri.

serçe sesi

sen hep sabaha bakarsın

gün bu kez uzak bir tenin yamacından düşer

sabah telaşıdır kuşlar tüner kirpiklerine

iki susam tanesi yuvarlanır

yüksel caddesine çöpçüler ve polisler gelmeden

bilirsin simitler Ankara’da serçeler içindir

her sabah gülümser hüzünlü bir şair

ne zaman geleceğini bilmeden aklı mavi olanın

ağlar kuruyalı çok oldu 

dinmeyen yağmurların altında

en alımlı serçeleri tutku denizlerinin

bilirsin en güzel köpüren dalgalar avuçların içindir

uslanmaz şairler boyar her zaman bulutları

gün çırpınır kalenin oralarda 

sararmış eski bir tabloda 

yuvasız serçelerin sesinde

balıkçı düşünür umarsız 

serçeler yanımda nasıl uçar yorulmadan

bilirim uçar bıçkın martılar peşi sıra

bilirsin bir susam tanesidir dünya

eskidi bütün gün batımları 

günler geçer

aylar geçer

serçeler gelir geçer

uyur toprak dağlar dereler 

uyur ağaçlar uyur orman

bilirsin uyanmaz Ankara

balıkçı elinde dümeni hayatın

kestiremez bir türlü yönünü k

sabah çıldıracak serçelerin kanadında

yüksel caddesinde dinlenen iki yontu 

bilirsin kaldırımlar serçeler içindir

  Bedri Karayağmurlar

İzmir - Ankara 2017

HAKKI ENGİN GİDERER (1959-2023)

Şair ve ressam. Orta ve lise eğitimi 1979’da İstanbul-Bakırköy Lisesi’nde. 1986’da Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden mezuniyet. Yüksek lisansını aynı üniversitede, Doktora çalışmasını Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde Sanat Eğitimi alanında yaptı. Resim+şiir yanında çok sayıda çocuk kitabı tasarımıyla biliniyor.

1992’den beri pek çok kişisel resim sergisi, karma sergilere katılım. Sanat Eğitimcileri Derneği (SEDER) üyesi. Ressam-eğitimci Birsen Gültekin’le evli, bir çocuk babası. Akademik yaşama Çankırı Karatekin Üniversitesi’nde başladı. Bolu İzzet Baysal’da Prof. Öğretim Üyesi olarak sürdürürken ani bir kalp kriziyle yaşamdan ayrıldı.

Engin Hakkı Giderer’in “Pencere” adlı ilk şiiri 1981’de Yarın’da çıktı. Şiir ve yazılarını İnsan, Kedi, Sombahar ve Yeni Biçem dergilerinde yayımladı. Ahmet Telli’nin deyişiyle, şiirlerinde “Dramatik olanı ironinin o deli fişekliğiyle parçalayan şair, insanlık hallerine, ayrıntıda saklı olana bakmayı seçiyor.” Şiir kitapları Status, Öteki, 1999, Resmin Sonu, Ankara, Ütopya, 2003.

“Ada, sabun baloncukları üflerken burnuma, soruyor”

Beni kim büyüttü?

Başını denize sokup çıkaran yeşil kayaları gösteriyorum

Oralarda emekledin, sektin

Sütünü ben ısıttım

Sırtını titrek zeytin dalları kaşıdı

Suyunu annen getirdi

Seni karettalar, lapanı tanımadığın çiftçiler, kum ve rüzgâr

Bal arıları

Şaşkın, neşeli, zıp zıp avcı

Gözleriyle kovalıyor

Yüzüme doğru yaklaşırken ömrü doluyor birinin